1.Πού είναι αφιερωμένη η κάθε ημέρα της εβδομάδας
2.Το καντήλι
3.Το κερί
4.Το θυμίαμα
5.Το Αντίδωρο
6.Το πρόσφορο
7.Τα κόλλυβα
8.Η αρτοκλασία
9.Η Ιερά Ακολουθία της Προσκομιδής.
10.Ο χριστιανικός Ναός
11.Τα λειτουργικά σκεύη της Εκκλησίας μας
12.Τα λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας μας
13.Οι λειτουργικοί τύποι
που έχουμε σήμερα στην Εκκλησία μας
που έχουμε σήμερα στην Εκκλησία μας
14. Οι Ιερές Ακολουθίες της Εκκλησίας μας (τακτικές και έκτακτες)
15.Τα άμφια των Κληρικών
16.Τα άμφια της αγίας Τραπέζης15.Τα άμφια των Κληρικών
17.ΝΗΣΤΕΙΑ (πότε και πώς νηστεύουμουμε)
18. Τι είναι το τάμα που κάνουμε σ΄ ένα ΑΓΙΟ?
19.ΠΟΤΕ ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΜΑΣ
20.Τί είναι το Τριώδιο; Που οφείλεται η ονομασία του;
21.Το Σύμβολο της Πίστεως (ΠΙΣΤΕΥΩ) και η ερμηνεία του
22.Τι σημαίνει "ΤΡΙΑΔΙΚΟΣ ΘΕΟΣ";
23.Τι σημαίνει ΙΕΡΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ;
24.Ποιός έγραψε τα βιβλία της ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ;
Α.Τι είναι η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ και ποιά βιβλία περιέχει;
25.Τί σημαίνει ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ;
26.Τι είναι οι Άγιες Εικόνες;
27.Γιατί και πώς πρέπει να διαβάζουμε την Αγία Γραφή
28.Μνημόσυνο- Ψυχοσάββατο
29.Τι είναι τα Ψυχοσάββατα? Ωφελούν τους κεκοιμημένους ;
19.ΠΟΤΕ ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΜΑΣ
20.Τί είναι το Τριώδιο; Που οφείλεται η ονομασία του;
21.Το Σύμβολο της Πίστεως (ΠΙΣΤΕΥΩ) και η ερμηνεία του
22.Τι σημαίνει "ΤΡΙΑΔΙΚΟΣ ΘΕΟΣ";
23.Τι σημαίνει ΙΕΡΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ;
24.Ποιός έγραψε τα βιβλία της ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ;
Α.Τι είναι η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ και ποιά βιβλία περιέχει;
25.Τί σημαίνει ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ;
26.Τι είναι οι Άγιες Εικόνες;
27.Γιατί και πώς πρέπει να διαβάζουμε την Αγία Γραφή
28.Μνημόσυνο- Ψυχοσάββατο
29.Τι είναι τα Ψυχοσάββατα? Ωφελούν τους κεκοιμημένους ;
1.Πού είναι αφιερωμένη η κάθε ημέρα της εβδομάδας
Κυριακή : στην Ανάσταση του Κυρίου (Παναγία Τριάς ο Θεός ελέησον ημάς).
Δευτέρα : στους αγίους Ταξιάρχες (Άγιοι Αρχάγγελοι, πρεσβεύσατε υπέρ εμού).
Τρίτη : στον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και Βαπτιστή (Βαπτιστά του Χριστού, πρέσβευε υπέρ εμού).
Τετάρτη : στην σταύρωση του Κυρίου και στην Υπεραγία Θεοτόκο (Σταυρέ του Χριστού, σώσον με τη δυνάμει σου - Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς).
Πέμπτη : στους αγίους Αποστόλους και τον άγιο Νικόλαο (Άγιοι Απόστολοι, πρεσβεύσατε υπέρ εμού - Άγιε Νικόλαε, πρέσβευε υπέρ εμού).
Παρασκευή : στη σταύρωση του Κυρίου (Σταυρέ του Χριστού, σώσον με τη δυνάμει σου).
Σάββατο : στους κεκοιμημένους αδελφούς μας και στους αγίους Πάντες (Άγιοι Πάντες, πρεσβεύσατε υπέρ εμού).
Δευτέρα : στους αγίους Ταξιάρχες (Άγιοι Αρχάγγελοι, πρεσβεύσατε υπέρ εμού).
Τρίτη : στον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και Βαπτιστή (Βαπτιστά του Χριστού, πρέσβευε υπέρ εμού).
Τετάρτη : στην σταύρωση του Κυρίου και στην Υπεραγία Θεοτόκο (Σταυρέ του Χριστού, σώσον με τη δυνάμει σου - Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς).
Πέμπτη : στους αγίους Αποστόλους και τον άγιο Νικόλαο (Άγιοι Απόστολοι, πρεσβεύσατε υπέρ εμού - Άγιε Νικόλαε, πρέσβευε υπέρ εμού).
Παρασκευή : στη σταύρωση του Κυρίου (Σταυρέ του Χριστού, σώσον με τη δυνάμει σου).
Σάββατο : στους κεκοιμημένους αδελφούς μας και στους αγίους Πάντες (Άγιοι Πάντες, πρεσβεύσατε υπέρ εμού).
2.Το καντήλι
Τόσο τα καντήλια όσο και τα κεριὰ αρχικὰ εξυπηρετούσαν πρακτικὲς ανάγκες, δηλαδὴ μετρίαζαν το σκοτάδι στη διάρκεια των ιερών προσευχών που γίνονταν τη νύκτα. Αργότερα προσέλαβαν συμβολισμούς. Η συνήθεια ν᾿ ανάβουμε καντήλι είναι συνέχεια και επιβίωση των αρχαίων λυχνιών που έκαιγαν μπροστὰ στους βωμοὺς και τα θυσιαστήρια. Μιὰ συνήθεια που διατηρεί τον βαθὺ χριστιανικὸ συμβολισμό της με το Φώς του Χριστού που φωτίζει κάθε άνθρωπο, που θερμαίνει την ελπίδα και που παρηγορεί και συντροφεύει στις ατέλειωτες ώρες της μοναξιάς.
Το άναμμα του κεριού - καντηλιού ενέχει τον συμβολισμὸ ότι προσφέρεται ως θυσία σεβασμού και τιμής προς τον Θεὸ και τους Αγίους Tου. Συμβολίζει επίσης, το φως του Χριστού που φωτίζει κάθε άνθρωπο, καθὼς επίσης συμβολίζει και το γνωστὸ παράγγελμα του Κυρίου μας ότι πρέπει να είμαστε, οι χριστιανοί, το φως του κόσμου.
Το έλαιον, το λάδι δηλ. που καίει στα καντήλια μας, συμβολίζει το άπειρο έλεος του Θεού. Μας θυμίζει το έλεος του Θεού που φανερώθηκε όταν η περιστερά του Νώε επέστρεψε στην Κιβωτό για να σημάνει την παύση του κατακλυσμού, έχοντας στο ράμφος της κλάδο ελαίας, ή όταν ο Ιησούς, καθώς προσευχόταν εκτενώς, πότιζε με τους θρόμβους του ιδρώτος Tου την ελιά, κάτω από τα κλαδιά της οποίας γονάτισε την μαρτυρική εκείνη νύχτα της συλλήψεώς Του, στο Όρος των Ελαιών. Όπως ο Κύριος προσευχήθηκε στον κήπο των Ελαιών, έτσι και ο Ναός με τα κανδήλια μετατρέπεται σε νέο κήπο του ελέους του Θεού.
Το λάδι και τα κανδήλια συμβολίζουν ακόμη την Εκκλησία, που μεταδίδει το θείο έλεος και φωτίζει τη ζωή των ανθρώπων. Τα κανδήλια συμβολίζουν βέβαια και τους αγίους, καθώς το φως τους έλαμψε, κατά το λόγο του Κυρίου, «έμπροσθεν των ανθρώπων».
Στη χριστιανική Εκκλησία το καντήλι τοποθετείται μπροστά στις άγιες εικόνες. Αυτό που τοποθετείται μπροστά στον Εσταυρωμένο, μέσα στο Ιερό Βήμα, διατηρείται πάντοτε αναμμένο και γι' αυτό λέγεται «ακοίμητη κανδήλα».
Ένα καντήλι τοποθετείται επίσης στο εικονοστάσι του σπιτιού και ανάβεται κάθε μέρα, σύμφωνα με την ορθόδοξο παράδοση. Το αναμμένο καντήλι μας θυμίζει την ανάγκη για προσευχή, μας θυμίζει ότι η ζωή μας πρέπει να είναι φωτεινή, μας θυμίζει και ότι πρέπει το θέλημά μας να καεί και να θυσιαστεί.
Η φωτοχυσία του Ναού, με τα πολλά κανδήλια, συμβολίζει το θείο φως της παρουσίας του Θεού, που φωτίζει τις καρδιές όλων των χριστιανών. Ο Κύριος φανέρωσε αυτή τη μεγάλη αλήθεια για τον εαυτό Του λέγοντας: "Εγώ ειμί το φως του κόσμου" (Ιωάν. η,12). Είναι φως όχι μόνο λόγω της φωτεινής διδασκαλίας Του, αλλά κυρίως λόγω της φωτεινής παρουσίας Του.
Το άναμμα του κεριού - καντηλιού ενέχει τον συμβολισμὸ ότι προσφέρεται ως θυσία σεβασμού και τιμής προς τον Θεὸ και τους Αγίους Tου. Συμβολίζει επίσης, το φως του Χριστού που φωτίζει κάθε άνθρωπο, καθὼς επίσης συμβολίζει και το γνωστὸ παράγγελμα του Κυρίου μας ότι πρέπει να είμαστε, οι χριστιανοί, το φως του κόσμου.
Το έλαιον, το λάδι δηλ. που καίει στα καντήλια μας, συμβολίζει το άπειρο έλεος του Θεού. Μας θυμίζει το έλεος του Θεού που φανερώθηκε όταν η περιστερά του Νώε επέστρεψε στην Κιβωτό για να σημάνει την παύση του κατακλυσμού, έχοντας στο ράμφος της κλάδο ελαίας, ή όταν ο Ιησούς, καθώς προσευχόταν εκτενώς, πότιζε με τους θρόμβους του ιδρώτος Tου την ελιά, κάτω από τα κλαδιά της οποίας γονάτισε την μαρτυρική εκείνη νύχτα της συλλήψεώς Του, στο Όρος των Ελαιών. Όπως ο Κύριος προσευχήθηκε στον κήπο των Ελαιών, έτσι και ο Ναός με τα κανδήλια μετατρέπεται σε νέο κήπο του ελέους του Θεού.
Το λάδι και τα κανδήλια συμβολίζουν ακόμη την Εκκλησία, που μεταδίδει το θείο έλεος και φωτίζει τη ζωή των ανθρώπων. Τα κανδήλια συμβολίζουν βέβαια και τους αγίους, καθώς το φως τους έλαμψε, κατά το λόγο του Κυρίου, «έμπροσθεν των ανθρώπων».
Στη χριστιανική Εκκλησία το καντήλι τοποθετείται μπροστά στις άγιες εικόνες. Αυτό που τοποθετείται μπροστά στον Εσταυρωμένο, μέσα στο Ιερό Βήμα, διατηρείται πάντοτε αναμμένο και γι' αυτό λέγεται «ακοίμητη κανδήλα».
Ένα καντήλι τοποθετείται επίσης στο εικονοστάσι του σπιτιού και ανάβεται κάθε μέρα, σύμφωνα με την ορθόδοξο παράδοση. Το αναμμένο καντήλι μας θυμίζει την ανάγκη για προσευχή, μας θυμίζει ότι η ζωή μας πρέπει να είναι φωτεινή, μας θυμίζει και ότι πρέπει το θέλημά μας να καεί και να θυσιαστεί.
Η φωτοχυσία του Ναού, με τα πολλά κανδήλια, συμβολίζει το θείο φως της παρουσίας του Θεού, που φωτίζει τις καρδιές όλων των χριστιανών. Ο Κύριος φανέρωσε αυτή τη μεγάλη αλήθεια για τον εαυτό Του λέγοντας: "Εγώ ειμί το φως του κόσμου" (Ιωάν. η,12). Είναι φως όχι μόνο λόγω της φωτεινής διδασκαλίας Του, αλλά κυρίως λόγω της φωτεινής παρουσίας Του.
3.Το κερί
Πίσω από το άναμμα του κεριού κρύβεται βαθύτατος συμβολισμός. Ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης μας λέγει ότι το κερί που ανάβουμε έχει έξι συμβολισμούς:
1.Συμβολίζει την καθαρότητα της ψυχής μας, γιατί είναι κατασκευασμένο από καθαρό κερί μέλισσας.
2.·Επίσης την πλαστικότητα της ψυχής μας, μια και εύκολα πάνω του μπορούμε να χαράξουμε οτιδήποτε.
3.Ακόμη τη Θεία Χάρη, επειδή το κερί προέρχεται από τα άνθη που ευωδιάζουν.
4.Επιπλέον συμβολίζει τη θέωση, στην οποία πρέπει να φθάσουμε, επειδή το κερί ανακατεύεται με τη φωτιά και της δίνει τροφή.
5.Και το φως του Χριστού επίσης δείχνει, καθώς καίει και φωτίζει στο σκοτάδι.
6.Και τέλος συμβολίζει την αγάπη και την ειρήνη που πρέπει να χαρακτηρίζουν κάθε χριστιανό, επειδή το κερί καίγεται όταν φωτίζει, αλλά και παρηγορεί τον άνθρωπο με το φως του μέσα στο σκοτάδι.
Ανάβοντας κερί θυμόμαστε ότι πρέπει να ζούμε μέσα στο φως, που πήραμε με την βάπτισή μας. Γι΄ αυτό τη βάπτιση την ονομάζουμε και «Φώτισμα». Γι΄ αυτό και στη διάρκεια της Βαπτίσεως κρατάμε αναμμένες λαμπάδες. Το φως αυτό είναι το πυρ της Πεντηκοστής, το φως του Αγίου Πνεύματος. Και το φως αυτό ανανεώνεται μέσα στην ψυχή μας, κάθε φορά που συμμετέχουμε στη Θεία Λειτουργία και κοινωνούμε και προσευχόμαστε. Γι΄ αυτό στο τέλος της Θ. Λειτουργίας ψάλλουμε: «Είδομεν το φως το αληθινόν, ελάβομεν Πνεύμα επουράνιον, εύρομεν πίστιν αληθή αδιαίρετον Τριάδα προσκυνούντες».
Το κερί αποτελεί μια προσφορά προς τον Θεό από αυτά τα υλικά αγαθά που ο ίδιος μας δίνει («τα Σα εκ των Σών»). Το κερί, καθώς καίγεται, φωτίζει το περιβάλλον του. Έτσι και ο συνειδητός χριστιανός, όταν θυσιάζεται για την αγάπη του Θεού, φωτίζει τους συνανθρώπους του και τους δείχνει τον δρόμο της σωτηρίας.
Το τρικέρι, με το οποίο ευλογεί ο επίσκοπος, συμβολίζει την Αγία Τριάδα, ενώ το δικέρι τις δύο φύσεις του Χριστού. Τα κεριά ή οι λαμπάδες που ανάβουμε στη Βάπτιση συμβολίζουν το πνευματικό φως που λαμβάνει ο νεοφώτιστος. Τα κεριά της κηδείας, του τάφου και των μνημοσύνων συμβολίζουν το ανέσπερο φως της Βασιλείας του Θεού, στο οποίο ευχόμεθα να εισέλθει ο αποθανών. Ο πολυέλαιος του Ναού συμβολίζει την θριαμβεύουσα Εκκλησία των Ουρανών. Τα κεριά και τα κανδήλια του συμβολίζουν τους αγίους. Στις μεγάλες γιορτές, στις Ιερές Μονές, σείουν τον Πολυέλαιο, για να φανερώσουν ότι και οι άγιοι στα επουράνια συνεορτάζουν και συγχορεύουν με την επίγεια Εκκλησία του Χριστού.
2.·Επίσης την πλαστικότητα της ψυχής μας, μια και εύκολα πάνω του μπορούμε να χαράξουμε οτιδήποτε.
3.Ακόμη τη Θεία Χάρη, επειδή το κερί προέρχεται από τα άνθη που ευωδιάζουν.
4.Επιπλέον συμβολίζει τη θέωση, στην οποία πρέπει να φθάσουμε, επειδή το κερί ανακατεύεται με τη φωτιά και της δίνει τροφή.
5.Και το φως του Χριστού επίσης δείχνει, καθώς καίει και φωτίζει στο σκοτάδι.
6.Και τέλος συμβολίζει την αγάπη και την ειρήνη που πρέπει να χαρακτηρίζουν κάθε χριστιανό, επειδή το κερί καίγεται όταν φωτίζει, αλλά και παρηγορεί τον άνθρωπο με το φως του μέσα στο σκοτάδι.
Ανάβοντας κερί θυμόμαστε ότι πρέπει να ζούμε μέσα στο φως, που πήραμε με την βάπτισή μας. Γι΄ αυτό τη βάπτιση την ονομάζουμε και «Φώτισμα». Γι΄ αυτό και στη διάρκεια της Βαπτίσεως κρατάμε αναμμένες λαμπάδες. Το φως αυτό είναι το πυρ της Πεντηκοστής, το φως του Αγίου Πνεύματος. Και το φως αυτό ανανεώνεται μέσα στην ψυχή μας, κάθε φορά που συμμετέχουμε στη Θεία Λειτουργία και κοινωνούμε και προσευχόμαστε. Γι΄ αυτό στο τέλος της Θ. Λειτουργίας ψάλλουμε: «Είδομεν το φως το αληθινόν, ελάβομεν Πνεύμα επουράνιον, εύρομεν πίστιν αληθή αδιαίρετον Τριάδα προσκυνούντες».
Το κερί αποτελεί μια προσφορά προς τον Θεό από αυτά τα υλικά αγαθά που ο ίδιος μας δίνει («τα Σα εκ των Σών»). Το κερί, καθώς καίγεται, φωτίζει το περιβάλλον του. Έτσι και ο συνειδητός χριστιανός, όταν θυσιάζεται για την αγάπη του Θεού, φωτίζει τους συνανθρώπους του και τους δείχνει τον δρόμο της σωτηρίας.
Το τρικέρι, με το οποίο ευλογεί ο επίσκοπος, συμβολίζει την Αγία Τριάδα, ενώ το δικέρι τις δύο φύσεις του Χριστού. Τα κεριά ή οι λαμπάδες που ανάβουμε στη Βάπτιση συμβολίζουν το πνευματικό φως που λαμβάνει ο νεοφώτιστος. Τα κεριά της κηδείας, του τάφου και των μνημοσύνων συμβολίζουν το ανέσπερο φως της Βασιλείας του Θεού, στο οποίο ευχόμεθα να εισέλθει ο αποθανών. Ο πολυέλαιος του Ναού συμβολίζει την θριαμβεύουσα Εκκλησία των Ουρανών. Τα κεριά και τα κανδήλια του συμβολίζουν τους αγίους. Στις μεγάλες γιορτές, στις Ιερές Μονές, σείουν τον Πολυέλαιο, για να φανερώσουν ότι και οι άγιοι στα επουράνια συνεορτάζουν και συγχορεύουν με την επίγεια Εκκλησία του Χριστού.
4.Το θυμίαμα
Θυμίαμα καλείται από τα αρχαία χρόνια το αρωματικό ρετσίνι που βγαίνει από τις τομές στον κορμό του δέντρου λίβανος, εξ ου και λιβάνι. Το θυμίαμα στη λατρεία του Θεού χρησιμοποιούνταν και απὸ τους Eβραίους και απὸ τους ειδωλολάτρες. Ήταν δείγμα αναγνώρισης της υπερέχουσας αξίας του Θεού, ήταν σύμβολο υποταγής και αφοσίωσης.
Ο χριστιανισμὸς παρέλαβε το θυμίαμα και το καθιέρωσε και στη δική του λατρεία, προσδίδοντάς του τους εξής συμβολισμούς:
1. Το θυμίαμα κατ’ αρχήν συμβολίζει την προσευχή, που ανεβαίνει προς τον Θεό. «Κατευθυνθήτω η προσευχή μου ως θυμίαμα ενώπιόν Σου. . .». Είναι η ορμή της ψυχής προς τα άνω. Και ταυτόχρονα συμβολίζει και τη ζέουσα επιθυμία μας να γίνει η προσευχή μας δεκτή «εις όσμήν ευωδίας πνευματικής».
2. Συμβολίζει ακόμη τις γλώσσες πυρός της Αγίας Πεντηκοστής, όταν ο Κύριος εξαπέστειλε στους Μαθητές Του το Πανάγιό Του Πνεύμα «εν είδει πυρίνων γλωσσών». Στην ευχή που λέγει ο Ιερεύς, όταν ευλογεί το θυμίαμα, αναφέρει «Θυμίαμά Σοι προσφέρομεν Χριστέ ο Θεός εις οσμήν ευωδίας πνευματικής, ο προσδεξάμενος εις το υπερουράνιόν Σου θυσιαστήριον, αντικατάπεμψον ημίν την χάριν του Παναγίου Σου Πνεύματος». (Δηλαδή: Θυμίαμα σ' Εσένα προσφέρουμε, Χριστέ Ύψιστε Θεέ, ως οσμή ευωδίας πνευματικής· αυτό, αφού δέχθηκες στο υπερουράνιό Σου Θυσιαστήριο, στείλε πίσω σε μας τη χάρη του παναγίου Σου Πνεύματος). Με το θυμίαμα δηλ. ζητούμε από τον Κύριο να μας στείλει την αγιοπνευματική Του χάρη. Γι' αυτό και οι πιστοί, όταν τους θυμιάζει ο Ιερεύς, κλίνουν ελαφρώς την κεφαλή σε δείγμα αποδοχής της χάριτος αυτής.
3. Το ευώδες θυμίαμα συμβολίζει εξ άλλου και τον αίνο, που απευθύνεται προς τον Θεό. Η καύση του θυμιάματος σημαίνει τη λατρεία και τον εξιλασμό. Το δε ευχάριστο συναίσθημα, που δημιουργείται από το άρωμα του θυμιάματος σε όλο το χώρο του Ι. Ναού, σημαίνει την πλήρωση της καρδιάς μας από τη θεία ευαρέστηση, που είναι ο καρπός της αγάπης μας προς το Θεό. Στην περίπτωση αυτή κάθε πιστός μετατρέπεται σε «ευωδίαν Χριστού».
4. Το δε θυμιατήριο, όπου καίγονται τα κάρβουνα και τοποθετείται το θυμίαμα, συμβολίζει την κοιλία της Υπεραγίας Θεοτόκου, η οποία δέχθηκε στα σπλάχνα της σωματικώς την Θεότητα, που είναι «πύρ καταναλίσκον», χωρίς να υποστεί φθορά ή αλλοίωση. Κατά τον άγιο Γερμανό, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως «Ο θυμιατήρ υποδεικνύει την ανθρωπότητα του Χριστού, το πυρ την θεότητα και ο ευώδης καπνός μηνύει την ευωδία του Αγίου Πνεύματος προπορευομένην». Με απλά λόγια και ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός περιγράφει αυτόν τον συμβολισμόν, λέγοντας «Το θυμιατό σημαίνει την Δέσποινα, την Θεοτόκο. Όπως τα κάρβουνα είναι μέσα στο θυμιατό και δεν καίεται, έτσι και η Δέσποινα η Θεοτόκος εδέχθηκε τον Χριστόν και δεν εκάηκε, αλλά μάλιστα εφωτίσθηκε».
Με το θυμίαμα που προσφέρουμε την ώρα της προσευχής υποβοηθείται η ανάταση της ψυχής προς τα υψηλά «άνω σχώμεν τάς καρδίας». Όπως το θυμίαμα θερμαινόμενο στον άνθρακα ανέρχεται προς τα άνω ευωδιάζοντας το περιβάλλον, έτσι και η ψυχή του πιστού με θερμή πίστη πρέπει να πτερουγίζει προς τα άνω μυροβλύζουσα, απαγγιστρωμένη από τις υλικές μέριμνες. Η βάση του θυμιατηρίου υποδεικνύει την ανθρωπότητα του Χριστού, η φωτιά την θεότητά Του και ο ευώδης καπνός μάς «πληροφορεί» την προπορευόμενη ευωδία του Αγίου Πνεύματος.
Ο Μωυσής, υπακούοντας στον Θεό, κατασκεύασε και τοποθέτησε στη σκηνή του Μαρτυρίου θυσιαστήριο του θυμιάματος (Έξοδ. 30: 1-10). Ο τρόπος παρασκευής του θυμιάματος διδάχθηκε από τον ίδιο τον Κύριο (Έξοδ. 30: 34-36). Η προσφορά θυμιάματος στην Παλαιά Διαθήκη αποτελούσε εντολή του Θεού. Έπρεπε να προσφερθεί θυμίαμα στην αρχή της ημέρας το πρωί και το βράδυ με το άναμμα των λύχνων (Έξοδ. 30: 7-8).
Αυτή η καλή συνήθεια μεταφέρθηκε και στη χριστιανική λατρεία. Το λατρευτικό αυτό μέσο δημιουργεί κατανυκτικό κλίμα προσευχής και ελκύει την αγιαστική χάρη του Θεού. Όταν ο Λειτουργός θυμιάζει τις εικόνες των αγίων, επιζητεί τις μεσιτικές προσευχές τους προς τον Κύριο για βοήθεια των μελών της στρατευομένης Εκκλησίας. Όταν ο Λειτουργός θυμιάζει τους πιστούς, αυτοί πρέπει να υποκλίνονται και να προσκυνούν ευλαβικά προσδοκώντας την ευλογία και τη χάρη του Θεού. Η μικρή υπόκλιση είναι δείγμα ότι συμμετέχουμε στα τελούμενα! Εκτός από τον Ι. Ναό, είναι καλό και στο σπίτι να προσφέρεται θυμίαμα τακτικά και να συνοδεύεται πάντοτε με ολοκάρδια προσευχή.
1. Το θυμίαμα κατ’ αρχήν συμβολίζει την προσευχή, που ανεβαίνει προς τον Θεό. «Κατευθυνθήτω η προσευχή μου ως θυμίαμα ενώπιόν Σου. . .». Είναι η ορμή της ψυχής προς τα άνω. Και ταυτόχρονα συμβολίζει και τη ζέουσα επιθυμία μας να γίνει η προσευχή μας δεκτή «εις όσμήν ευωδίας πνευματικής».
2. Συμβολίζει ακόμη τις γλώσσες πυρός της Αγίας Πεντηκοστής, όταν ο Κύριος εξαπέστειλε στους Μαθητές Του το Πανάγιό Του Πνεύμα «εν είδει πυρίνων γλωσσών». Στην ευχή που λέγει ο Ιερεύς, όταν ευλογεί το θυμίαμα, αναφέρει «Θυμίαμά Σοι προσφέρομεν Χριστέ ο Θεός εις οσμήν ευωδίας πνευματικής, ο προσδεξάμενος εις το υπερουράνιόν Σου θυσιαστήριον, αντικατάπεμψον ημίν την χάριν του Παναγίου Σου Πνεύματος». (Δηλαδή: Θυμίαμα σ' Εσένα προσφέρουμε, Χριστέ Ύψιστε Θεέ, ως οσμή ευωδίας πνευματικής· αυτό, αφού δέχθηκες στο υπερουράνιό Σου Θυσιαστήριο, στείλε πίσω σε μας τη χάρη του παναγίου Σου Πνεύματος). Με το θυμίαμα δηλ. ζητούμε από τον Κύριο να μας στείλει την αγιοπνευματική Του χάρη. Γι' αυτό και οι πιστοί, όταν τους θυμιάζει ο Ιερεύς, κλίνουν ελαφρώς την κεφαλή σε δείγμα αποδοχής της χάριτος αυτής.
3. Το ευώδες θυμίαμα συμβολίζει εξ άλλου και τον αίνο, που απευθύνεται προς τον Θεό. Η καύση του θυμιάματος σημαίνει τη λατρεία και τον εξιλασμό. Το δε ευχάριστο συναίσθημα, που δημιουργείται από το άρωμα του θυμιάματος σε όλο το χώρο του Ι. Ναού, σημαίνει την πλήρωση της καρδιάς μας από τη θεία ευαρέστηση, που είναι ο καρπός της αγάπης μας προς το Θεό. Στην περίπτωση αυτή κάθε πιστός μετατρέπεται σε «ευωδίαν Χριστού».
4. Το δε θυμιατήριο, όπου καίγονται τα κάρβουνα και τοποθετείται το θυμίαμα, συμβολίζει την κοιλία της Υπεραγίας Θεοτόκου, η οποία δέχθηκε στα σπλάχνα της σωματικώς την Θεότητα, που είναι «πύρ καταναλίσκον», χωρίς να υποστεί φθορά ή αλλοίωση. Κατά τον άγιο Γερμανό, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως «Ο θυμιατήρ υποδεικνύει την ανθρωπότητα του Χριστού, το πυρ την θεότητα και ο ευώδης καπνός μηνύει την ευωδία του Αγίου Πνεύματος προπορευομένην». Με απλά λόγια και ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός περιγράφει αυτόν τον συμβολισμόν, λέγοντας «Το θυμιατό σημαίνει την Δέσποινα, την Θεοτόκο. Όπως τα κάρβουνα είναι μέσα στο θυμιατό και δεν καίεται, έτσι και η Δέσποινα η Θεοτόκος εδέχθηκε τον Χριστόν και δεν εκάηκε, αλλά μάλιστα εφωτίσθηκε».
Με το θυμίαμα που προσφέρουμε την ώρα της προσευχής υποβοηθείται η ανάταση της ψυχής προς τα υψηλά «άνω σχώμεν τάς καρδίας». Όπως το θυμίαμα θερμαινόμενο στον άνθρακα ανέρχεται προς τα άνω ευωδιάζοντας το περιβάλλον, έτσι και η ψυχή του πιστού με θερμή πίστη πρέπει να πτερουγίζει προς τα άνω μυροβλύζουσα, απαγγιστρωμένη από τις υλικές μέριμνες. Η βάση του θυμιατηρίου υποδεικνύει την ανθρωπότητα του Χριστού, η φωτιά την θεότητά Του και ο ευώδης καπνός μάς «πληροφορεί» την προπορευόμενη ευωδία του Αγίου Πνεύματος.
Ο Μωυσής, υπακούοντας στον Θεό, κατασκεύασε και τοποθέτησε στη σκηνή του Μαρτυρίου θυσιαστήριο του θυμιάματος (Έξοδ. 30: 1-10). Ο τρόπος παρασκευής του θυμιάματος διδάχθηκε από τον ίδιο τον Κύριο (Έξοδ. 30: 34-36). Η προσφορά θυμιάματος στην Παλαιά Διαθήκη αποτελούσε εντολή του Θεού. Έπρεπε να προσφερθεί θυμίαμα στην αρχή της ημέρας το πρωί και το βράδυ με το άναμμα των λύχνων (Έξοδ. 30: 7-8).Αυτή η καλή συνήθεια μεταφέρθηκε και στη χριστιανική λατρεία. Το λατρευτικό αυτό μέσο δημιουργεί κατανυκτικό κλίμα προσευχής και ελκύει την αγιαστική χάρη του Θεού. Όταν ο Λειτουργός θυμιάζει τις εικόνες των αγίων, επιζητεί τις μεσιτικές προσευχές τους προς τον Κύριο για βοήθεια των μελών της στρατευομένης Εκκλησίας. Όταν ο Λειτουργός θυμιάζει τους πιστούς, αυτοί πρέπει να υποκλίνονται και να προσκυνούν ευλαβικά προσδοκώντας την ευλογία και τη χάρη του Θεού. Η μικρή υπόκλιση είναι δείγμα ότι συμμετέχουμε στα τελούμενα! Εκτός από τον Ι. Ναό, είναι καλό και στο σπίτι να προσφέρεται θυμίαμα τακτικά και να συνοδεύεται πάντοτε με ολοκάρδια προσευχή.
5.Το Αντίδωρο
Πώς πρέπει να παίρνουμε το αντίδωρο
και τι πρέπει να ξέρουμε γι΄αυτό;
Πώς πρέπει να παίρνουμε το αντίδωρο
και τι πρέπει να ξέρουμε γι΄αυτό;
Το αντίδωρο «βγαίνει» από τα πρόσφορα, που προσεκόμισαν και προσέφεραν οι πιστοί, προκειμένου να τελεσθεί η Θεία Λειτουργία. (γι' αυτό και η ονομασία "πρόσφορο", από το ρήμα προσφέρω). Το πρόσφορο ζυμώνεται με προσευχές και θυμιάματα και σφραγίζεται με τα σύμβολα του Χριστού μας ΙC XC ΝΙΚΑ. Γι' αυτό ήδη από την παρασκευή του ενέχει ευλογία, δεν είναι κοινός άρτος. Με το που προσφέρεται στο Άγιο Βήμα, αποκτά ακόμη μεγαλύτερο αγιασμό. Τελικά, αμέσως μετά τον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων, όπου το τμήμα του προσφόρου, που προσκομίσθηκε στο Αγιο Δισκάριο και την Αγία Τράπεζα, έγινε Σώμα και Αίμα Χριστού, παίρνει ο Λειτουργός τα κάνιστρα με το Αντίδωρο ένα-ένα και τα υψώνει εμπρός από την Αγία Τράπεζα λέγοντας "Μέγα το όνομα της Αγίας Τριάδος". Αυτό είναι μια προσομοίωση της πράξεως που προηγήθηκε στο "τα σα εκ των σων", όπου ο Λειτουργός ύψωσε και σχημάτισε στον αέρα το σχήμα του Τιμίου Σταυρού, δοξολογώντας ευγνωμονικά τον Πλαστουργό μας. Έτσι, το Αντίδωρο αποκτά και μια ακόμη ευλογία.
Καλό είναι το Αντίδωρο να υπάρχει σε ένα κάνιστρο κοντά σε όσους κοινωνούν, ώστε αμέσως μετά τη Θεία Μετάληψη να λαμβάνουν ένα κομμάτι και να σπογγίζουν τα χείλη και το στόμα τους.
Μερικοί αποζητούν το λεγόμενο "Ύψωμα". Αυτό είναι Αντίδωρο, αλλά τέτοιο κομμάτι που να διατηρεί τη σφραγίδα του Κυρίου (IC XC ΝΙΚΑ) πάνω του. Και το θεωρούμε πιο τιμητικό. Το προσφέρει ο Ιερεύς σε όσους ήδη είχαν προσκομίσει πρόσφορο για την τέλεση της Θ. Λειτουργίας ή σε συγγενείς ανθρώπου, του οποίου τελούμε Μνημόσυνο, προς παρηγορίαν τους μεγαλυτέρα. Τούτο όμως δεν πρέπει να καταλήγει να γίνεται αφορμή ξεσυνέργιας ή παρεξηγήσεων. Ίδια είναι η ευλογία που παίρνουμε. Ακόμη και με τα ψίχουλα που απέμειναν στο κάνιστρο! Κι όσο πιο ευλαβική και κατανυκτική και ανώτερη και εύτακτη είναι η ψυχή μας, τόσο πιο πολύ ωφελούμεθα.
Παίρνοντας το αντίδωρο από το χέρι του Ιερέα, συγχρόνως επικοινωνούμε μαζί του. Τον προσεγγίζουμε. Έκείνος, λουσμένος στην ιερότητα και τη θεΪκή Χάρη (και στον ιδρώτα συχνά, έναν ξεχωριστό ιδρώτα κατανύξεως) κι οι εκκλησιαζόμενοι, που μέχρι τώρα ήταν απέναντι, κάπως απόμακροι, να έρχονται και να τον εγγίζουν, σα να εγγίζουν τον ίδιο το Χριστό μας. Εκείνη τη στιγμή και ο Ιερέας θα δείξει μια διακριτική οικειότητα προς κάθε ψυχή της Ενορίας του, θα τους χαιρετήσει με το όνομά τους, θα τους ευχηθεί, θα στείλει χαιρετίσματα σε κάποιον κατάκοιτο της οικογενείας κ.ο.κ. Λιτά όμως. Και χωρίς διαχύσεις ή πληθωρικά χαμόγελα ή άσχετα θέματα και καθυστερήσεις. Όλα μέσα στο κλίμα της Θ. Λειτουργίας, που μόλις ολοκληρώθηκε!
Αρκετές φορές από τα πρόσφορα που έφεραν οι πιστοί περίσσεψαν πολλά. Είναι ευλογία αυτό. Δείχνει πόσο οι πιστοί συμμετέχουν στο μεγάλο γεγονός της Θ. Λειτουργίας. Οι Ιερείς κρατούν ωρισμένα, για να λειτουργήσουν ενδιαμέσως της εβδομάδος, και τα υπόλοιπα είναι επιτρεπτό να τα διοχετεύσουν σε σπίτια πτωχών χριστιανών. Σκεφθείτε μάλιστα όταν υπάρχει πανηγύρι, πόσα περισσεύουν!
(του π.Θεολόγου)
Ο ιερός Καβάσιλας μας λέει: «Ο άρτος που διανέμεται ως αντίδωρο, έχει από πριν αγιασθεί, επειδή προσφέρθηκε στον Θεό. Όλοι οι εκκλησιαζόμενοι χριστιανοί τον δέχονται με ευλάβεια μέσα στην δεξιά κυρτή τους παλάμη και ασπάζονται το δεξί χέρι του Ιερέως, που πριν από λίγο ακούμπησε και κομμάτιασε το πανάγιο Σώμα του Σωτήρος Χριστού. Επειδή αγιάσθηκε ολόκληρο, γι΄ αυτό πιστεύεται από την Εκκλησία μας ότι το χέρι του Λειτουργού μεταδίδει αυτόν τον αγιασμό σε όσους το αγγίζουν και το ασπάζονται».
Βασικά πράγματα που πρέπει να γνωρίζουμε για το αντίδωρο:
- Πρέπει να μοιράζεται μέσα σε ησυχία και τάξη
- Το παίρνουμε από το χέρι του Ιερέα και όχι από το παγκάρι
- Τοποθετούμε το δεξί μας χέρι πάνω στο αριστερό και με ανοιχτή την παλάμη
- Οι ιεροψάλτες ψάλλουν ύμνους κατά την διάρκεια της διανομής
- Πρέπει να είμαστε νηστικοί για να το φάμε.
- Το καταναλώνουμε όλο και δεν το πετάμε πουθενά.
- Μην ξεχνάμε ότι δίνεται αντί-δώρου, δηλαδή αντί για το μεγάλο δώρο που είναι η Θεία Κοινωνία, αλλά και ως επιπλέον δώρο για αυτούς που κοινώνησαν.6.Το πρόσφορο
Το πρόσφορο το ζυμώνουμε και το προσφέρουμε στην Εκκλησία για να χρησιμοποιηθεί στην τέλεση της Θείας Λειτουργίας. Γι’ αυτό και σε μερικά μέρη της πατρίδας μας το ονομάζουν «λειτουργιά». Το πρόσφορο έχει στη μέση μία στρογγυλή σφραγίδα, που θα χρησιμοποιηθεί στη Θεία Ευχαριστία. Το υπόλοιπο πρόσφορο θα διανεμηθεί στους πιστούς ως αντίδωρο. Στο κέντρο της σφραγίδας υπάρχουν τα αρχικά γράμμα ΙC ΧΡ ΝΙ ΚΑ. Από εκεί θα εξαχθεί ο «Αμνός» που θα μεταβληθεί σε Σώμα του Χριστού. Η σφραγίδα φέρει ακόμη στο πλάι μία τριγωνική μερίδα με τα αρχικά Μ Θ (δηλ. Μήτηρ Θεού), αφιερωμένη στην Παναγία και 9 μικρά τριγωνίδια –στο άλλο πλάι- που είναι οι μερίδες των αγγελικών Ταγμάτων και των Αγίων της Εκκλησίας μας. Όλα αυτά τα τεμάχια ο Ιερέας στην Προσκομιδή –σε μια ειδική Ιερά Ακολουθία- τα τοποθετεί στο Δισκάριο και είναι έτοιμα για την τέλεση της Θείας Λειτουργίας. «Σφραγίδα» λέγεται και το ειδικό ξύλινο σκεύος που είναι απαραίτητο για την παρασκευή του προσφόρου, γιατί αυτό αποτυπώνει στο ζυμάρι όλα τα παραπάνω αρχικά. Πολλοί χριστιανοί συνηθίζουν να φέρνουν μαζί με το πρόσφορο και άλλα είδη που θα χρησιμοποιηθούν στη Θ. Λειτουργία, π.χ. κρασί νάμα, θυμίαμα και καρβουνάκια, λάδι για τα καντήλια.Υ Λ Ι Κ Α :3 φλιτζάνια του τσαγιού αλεύρι μαλακό
2 φλιτζάνια του τσαγιού αλεύρι σκληρό
2 φλιτζάνια του τσαγιού νερό χλιαρό
1 μικρό κουτάλι του γλυκού αλάτι
1 κουταλάκι του γλυκού νωπή μαγιά μπύραςΕ Κ Τ Ε Λ Ε Σ Η :Διαλύουμε τη μαγιά σε μισό φλιτζάνι χλιαρό νερό. Σε μια λεκάνη βάζουμε το αλεύρι και ανοίγουμε στη μέση μία λακουβίτσα. Εκεί ρίχνουμε το αλάτι, τη διαλυμένη μαγιά και σιγά σιγά το υπόλοιπο χλιαρό νερό. Ζυμώνουμε έπειτα καλά, για να γίνει σφικτή η ζύμη. Αν χρειάζεται κι άλλο νερό, βρέχουμε τις γροθιές μας με λίγο χλιαρό νερό και συνεχίζουμε το ζύμωμα. Όταν είναι έτοιμη η ζύμη, πλάθουμε το ζυμάρι στρογγυλό και το τοποθετούμε σε ένα αλευρωμένο ταψί, λίγο πιο μεγάλο από τη ζύμη, που αργότερα θα φουσκώσει. Ρίχνουμε λίγο αλεύρι στην επιφάνεια και στο κέντρο πιέζουμε τη σφραγίδα με δύναμη, για να φαίνεται καλά. Σκεπάζουμε το ταψί και το αφήνουμε σε ζεστό μέρος για μισή περίπου ώρα προκειμένου να «ανέβει». Βουρτσίζουμε με προσοχή το περιττό αλεύρι από την επιφάνεια και το βάζουμε σε μέτριο φούρνο (180-200 βαθμούς) για μία ώρα περίπου.Το πρόσφορο και οι συμβολισμοί τουΤο Πρόσφορο είναι το ψωμί που προσφέρουμε στον Ναό, για να τελεσθεί η Θεία Ευχαριστία. Μαζί με το κρασί, ως Τίμια Δώρα (άρτος και οίνος), προτού μεταφερθούν με τη Μεγάλη Είσοδο στην Αγία Τράπεζα, τοποθετούνται στην Πρόθεση (προ + τίθημι = προθέτω), όπου με την τελετή της Προσκομιδής θα προετοιμασθούν για τη Θεία Λειτουργία. Στην Προσκομιδή τμήματα του Προσφόρου θα τοποθετηθούν τελετουργικά στο Δισκάριο και λίγο κρασί στο Άγιο Ποτήριο.
Το στρογγυλό σχέδιο του Προσφόρου συμβολίζει την κοιλιά της Παρθένου Μαρίας, απ' όπου προήλθε (γεννήθηκε) ο μονογενής Υιος της. Πάνω στο Πρόσφορο υπάρχει ανάγλυφο σχέδιο, που σχηματίζεται από
σφραγίδα. Από το κέντρο του Προσφόρου βγαίνει ο Αμνός, δηλ. το κεντρικό τετράγωνο του σχεδίου με τα γράμματα: ΙΣ ΧΣ ΝΙ ΚΑ (Ιησούς Χριστός νικά). Τα γράμματα αυτά πρέπει να είναι ευδιάκριτα και να φαίνονται καθαρά. Λέγεται Αμνός (αρνάκι), γιατί ο προφήτης Ησαϊας προφήτευσε ότι ο Μεσσίας σαν ένα άκακο αρνάκι θα οδηγηθεί στη θυσία. Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος επιβεβαίωσε αυτή την προφητεία, όταν έδειξε στους μαθητές του τον Μεσσία και είπε: "Να ο αμνός του Θεού" (Ιωάν.1/α', 29). Επίσης ο Απόστολος Πέτρος στην Α' Επιστολή (1/α', 18-19) γράφει: "Ελυτρώθητε εκ της ματαίας υμών αναστροφής... τιμίω αίματι ως αμνού αμώμου και ασπίλου Χριστού".
Το σχέδιο του Προσφόρου περιέχει επίσης τη μερίδα της Παναγίας με τα γράμματα Μ και Θ, δηλ. Μήτηρ
Θεού. Η τριγωνική μερίδα της Παναγίας τοποθετείται δεξιά του Αμνού στο Δισκάριο με τα λόγια: "Εις τιμήν και μνήμην της υπερευλογημένης, ενδόξου Δεσποίνης ημών Θεοτόκου, και αειπαρθένου Μαρίας, ης ταις πρεσβείαις πρόσδεξαι, Κύριε, την Θυσίαν ταύτην εις το υπερουράνιόν σου Θυσιαστήριον. (Συνεχίζει με τον 10ο στίχο του 44ου ψαλμού) Παρέστη η Βασίλισσα εκ δεξιών σου, εν ιματισμώ διαχρύσω περιβεβλημένη, πεποικιλμένη". (Δηλαδή: Προσφέρουμε τη μερίδα αυτή προς τιμή και μνήμη της υπερευλογημένης ένδοξης Κυρίας μας Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας, με τις πρεσβείες της οποίας δέξου, Κύριε, τη Θυσία αυτή στο υπερουράνιό σου Θυσιαστήριο. Τιμητικά στάθηκε η Βασίλισσα στα δεξιά σου με ιματισμό χρυσό ντυμένη, στολισμένη). Η Παναγία στη Βασιλεία του Θεού έχει το πρωτείο τιμής.
Από τα εννέα τριγωνάκια, που βρίσκονται στο δεξί μέρος του προσφόρου, εξάγονται οι μερίδες των
αγγέλων και όλων των αγίων και τοποθετούνται αριστερά του Αμνού. Οι άγιοι που μνημονεύονται είναι οι Προφήτες, οι Απόστολοι, οι Ιεράρχες, οι Μάρτυρες, οι Όσιοι, οι Ανάργυροι, οι Θεοπάτορες μαζί με τον άγιο της ημέρας και τελευταίος ο Πατέρας της Εκκλησίας που συνέγραψε την τελούμενη Θεία Λειτουργία. Οι άγιοι, επειδή δεν έχει γίνει η Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου και δεν έχουν εισέλθει ακόμα στον Παράδεισο, ωφελούνται κι αυτοί από τη μνημόνευση στις Θείες Λειτουργίες. Εξάλλου και στον Παράδεισο θα προχωρούν από "δόξης εις δόξαν", δηλ. θα βελτιώνεται η κατάστασή τους και θα απολαμβάνουν σταδιακά μεγαλύτερες θείες ευλογίες. Επίσης, κατά τον Καβάσιλα προσφέρεται η αναίμακτη θυσία ως ευχαριστία στον Θεό, που μας έδωσε τους αγίους. Αυτοί αποτελούν τα πρότυπα όλων των χριστιανών, αυτοί τους καθοδηγούν και μεσιτεύουν γι' αυτούς με τις προσευχές τους.
Από άλλα τμήματα του Προσφόρου εξάγονται οι μερίδες υπέρ των ζώντων και των κεκοιμημένων, οι οποίοι ανήκουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Αυτές τοποθετούνται εμπρός από τον Αμνό και, όταν πριν τη Θεία Κοινωνία κατά τη συστολή (ένωση) Σώματος και Αίματος ο Λειτουργός τις ρίχνει στο Δισκοπότηρο, λέει συγχρόνως τα ακόλουθα αξιοπρόσεκτα λόγια: "Απόπλυνον, Κύριε,τα αμαρτήματα των ενθάδε μνημονευθέντων δούλων σου τω Αίματί σου τω Αγίω· πρεσβείαις της Θεοτόκου και πάντων σου των αγίων. Αμήν". (Δηλαδή: Σβήσε εντελώς, Κύριε, τις αμαρτίες όσων εδώ μνημονεύθηκαν δούλων Σου με το Αίμα Σου το Άγιο· με τις πρεσβείες της Θεοτόκου και όλων Σου των αγίων. Αμήν). Στήν αρχή της Προσκομιδής ο Ιερουργός υψώνει (σηκώνει ψηλά) το Πρόσφορο μέχρι το μέτωπο και μ' αυτή την κίνηση συμβολίζει την ύψωση του Χριστού στον Σταυρό, όπου έχυσε το τίμιο Αίμα Του για τη σωτηρία των ανθρώπων.(έκδοση της Ιεράς Μονής Παναγίας Παραμυθίας Ρόδου)7.Τα κόλλυβα
Κόλλυβα ετοιμάζουμε τα Ψυχοσάββατα (δηλ. τά Σάββατα πρίν τις Κυριακές της Απόκρεω, της Τυρινής και της Α΄ Νηστειών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και το Σάββατο πριν την Κυριακή της Πεντηκοστής) καθώς και κάθε φορά που θέλουμε να τελέσουμε στο Ναό επιμνημόσυνη δέηση για την ανάπαυση των αγαπημένων κεκοιμημένων μας προσώπων. Τα κόλλυβα συμβολίζουν την κοινή ανάσταση των ανθρώπων. Δηλ, όπως ο σπόρος του σιταριού πέφτει στη γη, θάβεται και χωνεύεται και σαπίζει χωρίς όμως να φθαρεί και στη συνέχεια φυτρώνει καλύτερος και ωραιότερος, έτσι και το νεκρό σώμα του ανθρώπου θάβεται στη γη και σαπίζει, για να αναστηθεί και πάλι άφθαρτο και ένδοξο και αιώνιο. Την ωραία αυτή εικόνα μας δίδει ο απόστολος Παύλος στην Α΄ προς Κορινθίους Επιστολή (κεφ. 12, στίχοι 35-44). Την ίδια εικόνα για την Ανάστασή Του χρησιμοποίησε και ο Χριστός (ευαγγέλιο Ιωάννη, κεφ. 12, στίχ. 24).Υ Λ Ι Κ Α (σκοπελίτικη συνταγή) :Μισό κιλό σιτάρι
Μισό κιλό φρυγανιά τριμμένη
Μισό κιλό αμυγδαλόψιχα τριμμένη (αποφλοιωμένη)
Μισό κιλό ζάχαρη χονδρή
¼ του κιλού ζάχαρη άχνη
2 φύλλα βάγια
Λίγο αλάτι
Λίγη κανέλλα
Μοσχοκάρυδο
ΚύμινοΕ Κ Τ Ε Λ Ε Σ Η :Καθαρίζουμε και πλένουμε το σιτάρι. Το βράζουμε για λίγο και αφού το στραγγίσουμε το ξαναβράζουμε με λίγο αλάτι και τα βάγια για αρκετή ώρα (περίπου 30 λεπτά) σε μέτρια φωτιά μέχρι να μαλακώσει το σιτάρι και να ανοίξουν οι σπόροι. Το στραγγίζουμε και το βάζουμε ανάμεσα σε δύο πετσέτες απλωμένο, για να στεγνώσει καλά. Στη συνέχεια αναμειγνύουμε τα υπόλοιπα υλικά (δηλ. τη φρυγανιά, την αμυγδαλόψιχα και τη ζάχαρη και από λίγη κανέλλα, μοσχοκάρυδο και κύμινο). Τα ρίχνουμε στο σιτάρι και αφού αναμείξουμε καλά, στρώνουμε την επιφάνεια του σιταριού και πασπαλίζουμε με μπόλικη ζάχαρη άχνη.Κόλλυβο είναι βρασμένο σιτάρι, το όποιο σιτάρι είναι σύμβολο του ανθρώπινου σώματος, επειδή το ανθρώπινο σώμα τρέφεται και αυξάνει με το σιτάρι.
Γι' αυτό άλλωστε και ο Κύριος παρομοίασε το θεο-ϋπόστατο Σώμα Του με το σπυρί του σιταριού, έτσι λέγοντας στο 12ο κεφάλαιο του κατά Ιωάννη αγίου Ευαγγελίου: «Το σπυρί του σιταριού εάν πέφτοντας στη γη δεν πεθάνει, μένει μοναχό του (και δεν πολλαπλασιάζεται), εάν όμως πεθάνει, πολύ καρπό φέρνει».
Είπε εξάλλου και ο μακάριος Παύλος στην προς Κορινθίους Α' επιστολή (κεφάλαιο 16): «Εκείνο που εσύ σπέρνεις δεν ζωογονείται, εάν πρώτα δεν πεθάνει», και τούτο, γιατί θάβεται στη γη το νεκρό σώμα και σαπίζει, όπως ακριβώς συμβαίνει και με το σπυρί του σιταριού.
Απ' αυτή, λοιπόν, την παρομοίωση πήρε την αφορμή η Εκκλησία του Χριστού και τελεί τα αποκαλούμενα κόλλυβα, τόσο αυτά που προσφέρονται στις εορτές των αγίων, όσο και αυτά που προσφέρονται στα μνημόσυνα των κεκοιμημένων εν Χριστώ αδελφών μας.
Ο δεύτερος λόγος για τον όποιο βράζουμε το σιτάρι είναι, για να φανερώνεται με το βράσιμο η διάλυση και η φθορά των σωμάτων των κεκοιμημένων, των οποίων σύμβολα είναι τα κόλλυβα.
Και όπως το βρασμένο σιτάρι δεν μπορεί βέβαια να βλαστήσει με φυσικό τρόπο, μπορεί όμως και παραμπορεί με υπερφυσικό, δηλαδή με την άπειρη δύναμη του Θεού, ο όποιος μπορεί να πραγματοποιήσει τα πάντα, έτσι παρομοίως και τα νεκρά σώματα, τα όποια έχουν διαλυθεί στα μέρη από τα όποια συναρμόσθηκαν, δεν μπορούν βέβαια μ' φυσικό τρόπο να αναστηθούν και να ξαναζωντανέψουν, με υπερφυσικό όμως τρόπο, δηλαδή με την παντοδυναμία του Θεού, μπορούν και πάρα πολύ μάλιστα. Γι΄ αυτό όλοι ομολογούμε ότι η ανάσταση των νεκρών είναι έργο πού ξεπερνά όλους τους όρους της φύσεως.(Αγίου Νικοδήμου του αγιορείτου)8.Η αρτοκλασίαΟ άρτος, το βασικό στοιχείο τροφής του ανθρώπου, ευλογήθηκε ιδιαίτερα από τον Χριστό. Στην έρημο ο Κύριος ευλόγησε τους πέντε άρτους (και τα δύο ψάρια) και με αυτά χόρτασαν πέντε χιλιάδες άνδρες, χωρίς να υπολογίζονται οι γυναίκες και τα παιδιά. Στο Μυστικό Δείπνο χρησιμοποιεί τον άρτο για να παραδώσει το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Στους Εμμαούς, μετά την Ανάστασή Του, τα μάτια των μαθητών ανοίγουν και Τον αναγνωρίζουν κατά την ευλογία και την κλάση του άρτου. Ο Χριστός συμβολικά μίλησε για τον παραλληλισμό του άρτου με τον ίδιο τον εαυτό Του, που είναι ο «άρτος της ζωής», ο «άρτος ο ζων», ο «άρτος ο εκ του ουρανού καταβάς» (Ιωάν. στ, 35/51/41).Συνταγή για Άρτους (για έναν μεγάλο ή 3 μικρούς άρτους)
Ο άρτος συμβολίζει ακόμη την Εκκλησία, καθώς τα μέλη της –οι πιστοί- ήταν πριν διεσπαρμένα όπως το σιτάρι στους αγρούς, αλλά δια του Χριστού συνήχθησαν (συγκεντρώθηκαν) σε ένα σώμα.
Αλλά και εσχατολογικώς, ο άρτος θεωρήθηκε εικόνα της Βασιλείας του Θεού, καθώς οι συμμετέχοντες σ’ αυτήν θα βρίσκονται σε πλήρη κοινωνία με τον Θεό δια της βρώσεως του ουρανίου άρτου, που βρίσκεται στην τράπεζα του Κυρίου: «Μακάριος όστις φάγεται άρτον εν τη Βασιλεία του Θεού» (Λουκ. ιδ,15).
Η τελετή της αρτοκλασίας ή της «ευλογήσεως των άρτων» είναι παλαιότατη λειτουργική πράξη και έχει τις ρίζες της σε αυτούς τους αποστολικούς χρόνους. Θεωρείται κατάλοιπο από τις «αγάπες», τα κοινά γεύματα των πρώτων χριστιανών, που διασώζει και το αρχαίο όνομα της Θείας Ευχαριστίας (κλάσις του άρτου), καθώς και τον τρόπο τεμαχισμού και διανομής της.
Ο άγιος Συμεών Θεσαλονίκης γράφει πως η αρτοκλασία είναι «άνωθεν παραδεδομένη εκ του Σωτήρος αυτού».
Στην τελετή, τους άρτους προσφέρουν οι πιστοί, συνήθως οι εορτάζοντες, αλλά η διανομή των ευλογηθέντων άρτων γίνεται σε όλους τους εκκλησιαζομένους, γεγονός που φανερώνει ακόμη περισσότερο τη σχέση της αρτοκλασίας προς τις παλαιές «αγάπες» των πρώτων χριστιανών.
ΥΛΙΚΑ2 κιλά αλεύρι, 70 γρ. μαγιά, 1 και 1\2 ποτήρι ζάχαρη, 1 ποτήρι καλαμποκέλαιο ή οποιοδήποτε σπορέλαιο, 7 γρ. μαχλέπι, 4 γρ. μαστίχα σκόνη, 1\2 κουταλάκι αλάτι, 1 κουταλάκι γεμάτο κανέλαΕΠΙΚΑΛΥΨΗΜέλι, ζάχαρη άχνη ή σουσάμι.ΕΚΤΕΛΕΣΗΛιώνουμε τη μαγιά σε χλιαρό νερό. Σε μεγάλη λεκάνη βάζουμε το αλεύρι και όλα τα υπόλοιπα υλικά. Προσθέτουμε τη λιωμένη μαγιά, ανακατεύουμε και ρίχνουμε νερό μέχρι να έχουμε μια ζύμη όχι πολύ σκληρή. Ζυμώνουμε και αφήνουμε να φουσκώσει 30 λεπτά. Ξαναζυμώνουμε και αφήνουμε πάλι να φουσκώσει και τέλος ζυμώνουμε τους άρτους σε σχήμα στρογγυλό και τους τοποθετούμε σε λαδωμένο στρογγυλό ταψί.Αφήνουμε αρκετή ώρα μέχρι να φουσκώσουν καλά και πριν τους βάλουμε για ψήσιμο τους τρυπάμε με προσοχή σε 3 σημεία με λεπτό καλαμάκι. Σταυρώνουμε τους άρτους πριν τους βάλουμε για ψήσιμο.Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο, στο πρώτο κάτω ράφι του φούρνου, στους 180 βαθμούς Κελσίου μέχρι να πάρουν χρώμα, μετά χαμηλώνουμε στους 160 βαθμούς Κελσίου. Βέβαια ο χρόνος ψησίματος αλλάζει από φούρνο σε φούρνο, γύρω στη 1.30 ώρα περίπου. Τους αφήνουμε όταν βγουν από τον φούρνο να κρυώσουν πάνω σε σχάρα, μετά τους αλείφουμε με το μέλι και τη ζάχαρη άχνη ή το σουσάμι.ΕΠΙΠΛΕΟΝΑν φτιάξουμε τον άρτο από την προηγούμενη ημέρα, πρέπει να τον τυλίξουμε με μεμβράνη για να μην ξεραθεί όταν κρυώσει. Αν θέλει κάποιος, μπορεί να φτιάξει και 3 μικρούς άρτους, αν δυσκολεύεται να φτιάξει έναν μεγάλο.9.Η Ιερά Ακολουθία της Προσκομιδής.
Τα δώρα των χριστιανών για τη Θεία Λειτουργία
Όταν ο Ιερέας πρόκειται να τελέσει την Θεία Λειτουργία, στη διάρκεια του Όρθρου, τελεί την ακολουθία της Προσκομιδής. Η ακολουθία αυτή γίνεται στο ειδικό μέρος του Ιερού Βήματος. Σε ένα μικρό βαθούλωμα στον τοίχο, στα αριστερά της Αγίας Τράπεζας, που ονομάζεται «Προσκομιδή» ή «Αγία Πρόθεση».
Στην Προσκομιδή προετοιμάζει ο Ιερέας τα τίμια Δώρα (ψωμί και κρασί), που θα χρειαστούν για την Θεία Λειτουργία. Βάζει δηλαδή τον Αμνό και τις μερίδες των μελών της Εκκλησίας πάνω στον άγιο δίσκο και το κρασί μέσα στο Άγιο Ποτήριο.
Το ψωμί είναι από καθαρό σιτάρι. Το έχουν ζυμώσει με προσευχή ευλαβείς γυναίκες. Έχει κυκλικό σχήμα και έχει σφραγισθεί με ειδική σφραγίδα. Ονομάζεται «πρόσφορο».
Στον άγιο δίσκο υπάρχει μια μερίδα για κάθε μέλος της Εκκλησίας. Πάνω σ’ αυτόν τον μικρό δίσκο, σε κάθε Θεία Λειτουργία, συγκεντρωνόμαστε όλοι μας για να κοινωνήσουμε τον Χριστό (το Σώμα και το Αίμα Του) και να επικοινωνήσουμε μεταξύ μας.
«Πριν από κάθε Θεία Λειτουργία, στον Όρθρο, ο ιερέας κάνει την τελετή της Προσκομιδής. Φέρνει δηλαδή στην αγία Πρόθεση τις προσφορές των πιστών και τις τεμαχίζει. Πρώτα βγάζει τη μεγάλη μερίδα, τον Αμνό, που θα μεταβληθεί σε Σώμα Κυρίου και έπειτα τις μερίδες της Κυρίας Θεοτόκου, των Αγγέλων, των Αγίων και των Χριστιανών, «ζώντων και τεθνεώτων», τις οποίες τοποθετεί γύρω από τον Αμνό, μέσα στο ιερό δισκάριο.
Βλέπετε; Ολόκληρη η Εκκλησία… μέσα στο δισκάριο! Ο Κύριος Ιησούς, η Παναγία Μητέρα Του, ο Τίμιος Πρόδρομος, οι Προφήτες, οι Απόστολοι, οι Μάρτυρες, οι Όσιοι, οι Δίκαιοι, «πάντων των αγίων ο χορός», ενωμένοι μ’ εμάς, τους ευτελείς και ταπεινούς. Κοινωνία ζωντανών και πεθαμένων. Κοινωνία Αγίων και αμαρτωλών. Κοινωνία Θεού και ανθρώπων. Αυτή είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού!»
(Άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης)
Ο Αμνός και οι μερίδες που τοποθετεί ο Ιερέας πάνω στον Άγιο Δίσκο.Το μεγάλο τετράγωνο κομμάτι που ο Ιερέας τοποθετεί στο κέντρο του αγίου δίσκου λέγεται Αμνός (1). Είναι αυτό που θα ευλογήσει ο Ιερέας για να γίνει Σώμα Χριστού. Η λέξη «αμνός» σημαίνει πρόβατο και μας θυμίζει τον Χριστό, που θυσιάστηκε για χάρη μας, «όπως τα πρόβατα στη σφαγή». Πάνω του είναι γραμμένο: «Ιησούς Χριστός νικά».
Το τριγωνικό κομμάτι (2) είναι η μερίδα της Παναγίας, της Μητέρας του Χριστού.
Τα 9 τριγωνάκια είναι (3) :
Το πρώτο, για τους Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ και για όλους τους Αγίους Αγγέλους.
Το δεύτερο, για τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και όλους τους Προφήτες.
Το τρίτο, για τους Αγίους Αποστόλους.
Το τέταρτο, για όλους τους Ιεράρχες, δηλαδή τους επισκόπους που αγίασαν.
Το πέμπτο, για όλους τους Αγίους που μαρτύρησαν για τον Χριστό, τους Μάρτυρες.
Το έκτο, για όλους τους Οσίους, άνδρες και γυναίκες, δηλαδή τους μοναχούς που αγίασαν.
Το έβδομο, για όλους τους Αγίους Αναργύρους.
Το όγδοο, για τους γονείς της Παναγίας, τον Ιωακείμ και την Αννα, καθώς και για τον Άγιο που γιορτάζει την ημέρα εκείνη,
και το ένατο, για τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο ή τον Μέγα Βασίλειο –ανάλογα με το ποιος έγραψε την Θεία Λειτουργία που τελείται εκείνη την ημέρα.
Στη συνέχεια, ο ιερέας βγάζει μία μερίδα για τον Αρχιεπίσκοπο.
Και τέλος, ο ιερέας βγάζει τις «μερίδες» (4). Οι «μερίδες» είναι κάποια μικρά ψίχουλα από το πρόσφορο. Βγάζει από μία μερίδα για κάθε Χριστιανό, ζωντανό ή πεθαμένο. Σε κάθε μερίδα που βγάζει, λέει: « Μνήσθητι, Κύριε, του δούλου Σου (τάδε)…» -που σημαίνει: «Θυμήσου, Κύριε, τον δούλο Σου (τάδε)». Στο τέλος θα πει «Μνήσθητι, Κύριε, και των λοιπών», δηλαδή «Θυμήσου, Κύριε, και τους υπόλοιπους Χριστιανούς» για να μην λείψει κανένας από το γιορτινό Τραπέζι της Θείας Λειτουργίας.
Οι πρώτοι Χριστιανοί, στα χρόνια των Αγίων Αποστόλων, όταν συγκεντρώνονταν για τη Θεία Ευχαριστία έτρωγαν όλοι μαζί το ίδιο φαγητό, έψελναν ύμνους, έκαναν προσευχή, άκουγαν το κήρυγμα των Αποστόλων και στο τέλος έτρωγαν το αγιασμένο ψωμί, δηλαδή το Σώμα του Χριστού, και έπιναν το αγιασμένο κρασί, δηλαδή το Αίμα Του.
Και εμείς σήμερα προσφέρουμε ψωμί και κρασί στην Ευχαριστία και τα ξαναπαίρνουμε, αφού τα ευλογήσει ο Ιερέας και με τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος γίνουν Σώμα και Αίμα του Χριστού.10.Ο χριστιανικός ΝαόςΑπό τα πρώτα χρόνια του χριστιανισμού, αναφέρεται η ίδρυση ιερών Ναών. Ο Θεός βέβαια δεν έχει ανάγκη κατοικίας. Οι πιστοί όμως έχουμε την ανάγκη ειδικών τόπων συνάξεων για τη λατρεία προς τον Θεό, τόπων ιερών, δηλ. των χριστιανικών Ναών. Ο χώρος αυτός ανήκει αποκλειστικά στη λατρεία του αληθινού Θεού, είναι χώρος προσευχής, αγιασμού και ευλογίας, τελέσεως των ιερών Μυστηρίων της Εκκλησίας μας. Στον «οίκο του Θεού» πρώτο μέλημά μας είναι η ένωση της καρδιάς με τον Κύριο, η ανάβαση του νου προς τον ουρανό. Στον Ναό νιώθουμε τον Θεό πιο κοντά μας, Τον ευχαριστούμε και Τον δοξολογούμε, προσκυνούμε και ικετεύουμε τον Ύψιστο, εκφράζουμε τα εσώψυχα βιώματά μας.
Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης αναρωτιέται για το θείον και, στην ουσία, στοιχειοθετεί και το ζήτημα της ναοδομίας: «Πώς παραστήσω το άυλον; Πώς να δείξω το αϊδές; Πώς διαλάβω το αμέγεθες, το άποσον, το άποιον, το ασχημάτιστον, το μήτε τόπω, μήτε χρόνω ευρισκόμενον, το εξώτερον παντός πειρασμού, και πάσης οριστικής φαντασίας;». Όμως, δίνει την απάντηση οραματιζόμενος έναν νέο τύπο ναού τον οποίο, σε επιστολή που απευθύνει στον επίσκοπο Ικονίου Αμφιλόχιον στα τέλη του 4ου αι. μ.Χ., με ακρίβεια περιγράφει και με σοφία αντιμετωπίζει την κατασκευή του. Πιστεύεται ότι ο ιερός αυτός ναός, κατά τις αρχές σχεδιασμού του και ορισμένους τύπους κατασκευών του, ιστορικά, αποτελεί το αρχαιότερο υπόδειγμα ορθόδοξης ναοδομίας.
Τίποτε δεν είναι τυχαίο στον χριστιανικό ναό. Το κάθε τι έχει μελετηθεί πολύ και έχει τη δική του χρησιμότητα και σημασία. Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας όρισαν, οι πιστοί μπαίνοντας στο ναό, για να συμμετάσχουν στην λατρεία και την ευχαριστιακή σύναξη, να εγκαταλείπουν προς ώρας τα εγκόσμια και να εισέρχονται στη σφαίρα του υπεραισθητού. Γι’ αυτό τα πάντα μέσα στο ναό έχουν το βαθύτερο συμβολισμό τους, ώστε να δίνονται στους πιστούς σωστικά μηνύματα.
Ο Ναός χωρίζεται σε τρία μέρη: στον Πρόναο, τον κυρίως Ναό και το Ιερό Βήμα. Το Ιερό χωρίζεται από τον κυρίως Ναό με το τέμπλο.
Η διάταξη των εικόνων στο τέμπλο είναι πάντα η εξής: Στο δεξί μέρος της Ωραίας Πύλης βρίσκεται η εικόνα του Χριστού. Στο αριστερό μέρος της Ωραίας Πύλης βρίσκεται η εικόνα της Παναγίας. Δίπλα και αριστερά από την Παναγία υπάρχει η εικόνα του Αγίου ή της Αγίας που είναι αφιερωμένος ο συγκεκριμένος Ναός. Δίπλα και δεξιά από τον Χριστό, βρίσκεται η εικόνα του Ιωάννη του Προδρόμου. Στις πλαϊνές πόρτες του τέμπλου υπάρχουν οι μορφές των αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ.
Πάνω από την Ωραία Πύλη υπάρχει η παράσταση του Μυστικού Δείπνου μαζί με τις εικόνες του Δωδεκαόρτου. (οι δώδεκα σπουδαιότερες εορτές : Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, η Γέννηση του Χριστού, η Περιτομή του Χριστού, η Υπαπαντή του Κυρίου, τα άγια Θεοφάνεια, η Σοφία του Θεού, η Μεταμόρφωση του Χριστού, η ανάσταση του Λαζάρου και η είσοδος του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, τα Πάθη και ο Σταυρός του Χριστού, η Ανάσταση του Χριστού, η Ανάληψη, η Πεντηκοστή).
Ο ορθόδοξος ναός είναι μια μικρογραφία του σύμπαντος κόσμου (ορατού και αοράτου). Είναι “ένα ορατό σημείο - σύμβολο- εκείνου που δεν μπορούν να δουν τα ανθρώπινα μάτια. Η μυστική σημασία του ναού αποκαλύπτεται μόνο στους μυημένους, στους πιστούς”.
Ο τρούλος συμβολίζει τον ουρανό. Τα κανδήλια και οι πολυέλαιοι συμβολίζουν τα άστρα του ουρανίου θόλου.
Το άγιο Βήμα συμβολίζει τον Παράδεισο, την Άνω Ιερουσαλήμ (Αποκ. 21,2), μέσα στον οποίο τελείται ακατάπαυστα η ουράνια Θεία Λειτουργία, με λειτουργούς τους αγγέλους.
Η αγία Τράπεζα συμβολίζει το Θρόνο του Εσφαγμένου Αρνίου (Αποκ. 22,3). Τα καλύμματατης αγίας Τραπέζης συμβολίζουν τα ιερά σάβανα και τη σινδόνα, με την οποία τυλίχθηκε το άχραντο Σώμα του Χριστού κατά την θεία ταφή Του.
Οι Ιερείς συμβολίζουν τους αγίους αγγέλους, τα λειτουργικά πνεύματα του Θεού (Εβρ. 1,14). Τα ιερά τους άμφια έχουν και αυτά το συμβολισμό τους. Η λαμπρότητα και η καθαρότητά τους συμβολίζουν την ιερατική χάρη, που είναι ενδεδυμένοι.
Η γη συμβολίζεται δια του δαπέδου του ναού. Εκεί στέκονται οι πιστοί, οποίοι απαρτίζουν την επί γης στρατευόμενη Εκκλησία και ατενίζουν τον ουρανό (θόλο), τον Παράδεισο (ιερό Βήμα) και τους εικονιζόμενος αγίους.
Η αγία Τράπεζα στηρίζεται συνήθως σε έναν στύλο, ο οποίος συμβολίζει τον ασάλευτο στύλο της Εκκλησίας, τον Χριστό, ή σε τέσσερις στύλους που συμβολίζουν τους τέσσερις Ευαγγελιστές.
Στη βορειοανατολική πλευρά του ιερού βήματος υπάρχει η κόγχη της ιεράς Προθέσεως, η οποία συμβολίζει το ιερό σπήλαιο της Γεννήσεως του Κυρίου. Ο άμβωνας συμβολίζει τον τάφο του Χριστού και ο διάκονος τον άγγελο της Αναστάσεως (Μάρκ.16:6). Φέρει παραστάσεις των ιερών Ευαγγελιστών και υπάρχει ανάγλυφο περιστέρι, πάνω στο οποίο τοποθετείται το ιερό Ευαγγέλιο και συμβολίζει το Άγιο Πνεύμα. Στο μπροστινό μέρος του σολέα βρίσκονται τα μεγάλα μανουάλια, τα οποία μαζί με τα κανδύλια του τέμπλου, εκτός από το φως που εκπέμπουν, συμβολίζουν το νοητό φως του Χριστού, το οποίο «φαίνει πάσι». Το ίδιο και οι πολυέλαιοι, οι οποίοι κρέμονται από την οροφή και συμβολίζουν το φως του Χριστού και τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, που κατέρχεται από τον ουρανό.
Ο ορθόδοξος Ναός αποτελεί το κέντρο της ενοριακής ζωής. Δεν είναι τυχαίο ότι, κατά κανόνα, κτίζεται στο κέντρο της συνοικίας ή του χωριού και οι τρούλοι και το καμπαναριό προεξέχουν των παρακείμενων κτιρίων. Παλαιότερα, όταν υπήρχε έντονο το στοιχείο της κοινωνικότητας και δεν είχε υπεισέλθει το μικρόβιο της αστικής απομόνωσης, ο περίβολος του Ναού ήταν τόπος συγκέντρωσης και επίλυσης των προβλημάτων των ενοριτών με κοινή συμμετοχή όλων.
Ο Ναός είναι το δεύτερο σπίτι του πιστού. Βρέφος όντας εκεί οδηγείται για τον σαραντισμό. Στο Ναό λαμβάνει το άγιο Βάπτισμα και αναγεννάται σε νέα εν Χριστώ ύπαρξη. Εκεί στεφανώνεται και μοιράζεται τη χαρά του γάμου του με όλη την τοπική Εκκλησία. Εκεί απολαμβάνει τις χαρές των μεγάλων γιορτινών ημερών. Στο Ναό χαίρεται τη βάπτιση των παιδιών του. Εκεί μετέχει των ιερών μυστηρίων και λαμβάνει τη λυτρωτική χάρη του Θεού. Μέσα σ’ αυτόν σπεύδει να προσευχηθεί για τις δυσκολίες της ζωής και να αντλήσει δύναμη για την πορεία της ζωής του. Εκεί οδηγείται με το πέρας της επί γης ζωής του, για την εξόδιο ακολουθία του. Στο Ναό θα αναπέμπονται για πάντα επιμνημόσυνες δεήσεις γι’ αυτόν και για όλους τους κεκοιμημένους πιστούς.11.Τα λειτουργικά σκεύη της Εκκλησίας μαςΓια την τέλεση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας και των άλλων Μυστηρίων ή Ιεροπραξιών απαιτείται η χρήση διαφόρων σκευών, αποκλειστικά για το σκοπό αυτό. Αυτά είναι:
α. Το Άγιο Ποτήριο. Ποτήριο χρυσό ή αργυρό με υψηλή βάση, στο όποιο ρίχνεται ο οίνος και το ύδωρ την ώρα που τελείται η Αγία Προσκομιδή. Στη Θεία Λειτουργία αγιαζόμενα μετατρέπονται σε Αίμα Χριστού. Μέσα στο Άγιο Ποτήριο τίθεται και το Σώμα του Χριστού, μετά τον καθαγιασμό, απ’ όπου μεταλαμβάνουν οι πιστοί.
Εικονίζει το Ποτήριο εκείνο στο όποιο ο Κύριος ιερούργησε και παράδωσε στους Αποστόλους το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας το βράδυ του Μυστικού Δείπνου (Λουκ. κβ', 20).
β. Ο Δίσκος ή το Άγιο Δισκάριο. Μικρός, αβαθής, στρογγυλός δίσκος, χρυσός ή αργυρός, στον όποιο τοποθετείται, την ώρα που τελείται η Προσκομιδή, ο Αμνός και αγιάζεται στον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων. Ομοίως πάνω σ' αυτόν τοποθετούνται οι μερίδες της Παναγίας, των Αγίων (των εννέα Ταγμάτων), των ζώντων και τεθνεώτων. Συμβολίζει τη φάτνη της Βηθλεέμ, τη νεκρική κλίνη και τη γη.
γ. Η Λαβίδα. Ο αρχαίος τρόπος μεταλήψεως των πιστών ήταν αυτός που τηρείται σήμερα από τους Λειτουργούς, δηλ. πρώτα το Σώμα του Χριστού από το Δίσκο και μετά το Αίμα από το Ποτήριο. Η λέξη λαβίδα δήλωνε τότε μεταφορικά τη «λαβίδα» των ιερατικών δακτύλων και χεριών, με τα οποία το Άγιο Σώμα εισαγόταν στα στόματα των πιστών. Το κοχλιάριο (κουταλάκι) χρησιμοποιήθηκε αργότερα τοπικά και γενικεύθηκε τον 10ο αιώνα, αλλάζοντας τον τρόπο της θ. Μεταλήψεως. Ή ονομασία όμως της λαβίδας έμεινε στο κουταλάκι. Συμβολίζει τη λαβίδα των Σεραφείμ που είδε στο δράμα του ο Ησαΐας.
δ. Ο Αστερίσκος. Σταυροειδές έλασμα το όποιο συγκρατεί το κάλυμμα πάνω από το Δισκάριο, όταν ο Λειτουργός μετά το πέρας της Ακολουθίας της Αγίας Προσκομιδής «καλύπτει» τα προετοιμασθέντα Δώρα. Συμβολίζει το στερέωμα του ουρανού και τον αστέρα των Μάγων.
ε. Τα Καλύμματα. Δύο ισομεγέθη καλύμματα σε σχήμα σταυρού με τα όποια καλύπτονται ο Δίσκος και το Ποτήριο κατά την Αγία Προσκομιδή. Συμβολίζουν τα σπάργανα του Θείου Βρέφους, όταν το Δισκάριο εικονίζει τη Φάτνη και τα νεκρικά οθόνια του Χριστού, όταν το Δισκάριο γίνεται νεκρική κλίνη.
στ. Ο Αήρ (Αέρας). Κάλυμμα ορθογώνιο μεγαλύτερο από τα προηγούμενα, με το όποιο καλύπτονται τα Τίμια Δώρα στην αγία Πρόθεση και αργότερα, μετά την απόθεση τους, στην Αγία Τράπεζα. Αυτό το κάλυμμα στην μεγάλη Είσοδο ο Ιερέας ή ο Διάκονος το φέρει στην πλάτη του. Συμβολίζει ό,τι και τα καλύμματα.
ζ. Η Λόγχη. Μαχαίρι σε σχήμα λόγχης. Μ' αυτό κόπτεται ο άρτος και εξάγεται ο Αμνός και οι μερίδες στην Προσκομιδή. Συμβολίζει τη λόγχη του στρατιώτη με την οποία ελόγχισε την πλευρά του Χριστού επάνω στο Σταυρό.
η. Το Ζέον. Μικρό δοχείο πού χρησιμοποιείται για τη μεταφορά θερμού (ζέοντος) ύδατος και έκχυση του μέσα στο Άγιο Ποτήριο πριν από τη Θεία Κοινωνία. Με αυτό τον τρόπο εξαίρεται η ζέση του Αγίου Πνεύματος και παρακινούμαστε με τέτοια θερμότητα πίστεως να προσερχόμαστε στη Θεία Μετάληψη. Συμβολίζει το ζεστό αίμα που έρρευσε από την πλευρά του Χριστού μετά τη λόγχευσή Του.
θ. Η Μούσα. Είναι σπόγγος «πεπλατυσμένος», χρησιμοποιείται στη συστολή, δηλ. στην απόμαξη (καθάρισμα) του Δίσκου και του Αντιμηνσίου. Φυλάσσεται μέσα στο Αντιμήνσιο.
ι. Ο Σπόγγος. Σφαιρικό σφουγγάρι που τοποθετείται μέσα στο Άγιο Ποτήριο για να απορροφά την υγρασία του, μετά την κατάλυση από τον Ιερέα των υπολειμμάτων της Θείας Κοινωνίας μετά τη Μετάληψη των πιστών. Συμβολίζει το σπόγγο με τον όποιο στο Γολγοθά επότισαν τον Κύριο όξος.
ια. Τα Μάκτρα. Κόκκινα μανδήλια που χρησιμοποιούνται στη Θεία Μετάληψη Κλήρου και λαού. Μ' αυτά σπογγίζουμε το στόμα μας. Όταν τα κρατάμε σωστά (με τα δύο χέρια μας, κάτω από το πηγούνι μας), μας προφυλάσσουν κατά τη θ. Κοινωνία από απροσεξία ή από στιγμιαία αδεξιότητα.
ιβ. Το Αρτοφόριο. Είναι ένα κατάλληλο ειδικό, συνήθως μεταλλικό, κουτί που χρησιμοποιείται για τη φύλαξη της Θείας Κοινωνίας. Περιέχει Άγιο Άρτο εμβαπτισμένο στο τίμιο Αίμα του Κυρίου (δηλ. το Σώμα και το Αίμα Του). Εξάγεται τη Μεγάλη Πέμπτη και αποξηραίνεται για να διατηρείται. Κατά τη χρήση υγραίνεται για να μαλακώσει με κοινό οίνο. Χρησιμοποιείται σε έκτακτες ανάγκες, εκτός Θείας Λειτουργίας, κατά τη διάρκεια του έτους και κοινωνούν οι Ιερείς τους ασθενείς και πιστούς που δεν μπορούν να μεταβούν στο Ναό.
Αρτοφόριο λέγεται και το πρόσθετο μικρό κυτίο στο όποιο διαφυλάσσεται ο Αμνός του Κυρίου (το Σώμα και το Αίμα Του) τή Μεγάλη Τεσσαρακοστή, από την Κυριακή μέχρι την ημέρα πού θα χρησιμοποιηθεί στην προηγιασμένη Θεία Λειτουργία.
ιγ. Ο Τίμιος Σταυρός, συμβολίζει την ανίκητη δύναμη της Εκκλησίας κατά του κακού. Ανάλογα με τη
λειτουργική του χρήση έχουμε:
(1) Τον Σταυρό των λιτανειών,
(2) Τον Σταυρό του αγιασμού,
(3) Τον Σταυρό ευλογίας της Αγίας Τραπέζης,
(4) Τον «Εσταυρωμένο» του Ιερού, που λιτανεύεται τη Μεγάλη Πέμπτη και τοποθετείται προς προσκύνηση στο μέσον του Ναού.
ιδ. Η ιερά Κανδήλα, που καίει αδιάκοπα πίσω από την αγία Τράπεζα και μπροστά στον Εσταυρωμένο, γι΄ αυτό καί «ακοίμητη κανδήλα» επίσης αποκαλείται. Η λέξη καντήλι προέρχεται από τη λατινική candela.
Μια συνήθεια που διατηρεί τον βαθύ χριστιανικό συμβολισμό της με το Φώς του Χριστού που φωτίζει κάθε άνθρωπο, που θερμαίνει την ελπίδα και που παρηγορεί και συντροφεύει στις ατέλειωτες ώρες της μοναξιάς. Το άναμμα του καντηλιού ενέχει τον συμβολισμό ότι προσφέρεται ως θυσία σεβασμού και τιμής προς τον Θεό και τους Αγίους του. Συμβολίζει επίσης, το φώς του Χριστού που φωτίζει κάθε άνθρωπο, καθώς επίσης συμβολίζει και το γνωστό παράγγελμα του Κυρίου μας ότι πρέπει να είμαστε, οι χριστιανοί, τα φώτα του κόσμου.
ιε. Ο Επιτάφιος. Είναι κατάλληλο ύφασμα με κεντημένο ή ζωγραφισμένο τον Χριστό νεκρό, όπως ήταν μετά την αποκαθήλωση. Αργότερα στον Επιτάφιο προστέθηκαν, γύρω από τον Χριστό, η Παναγία, ο Ιωσήφ και ο Νικόδημος, ο Ιωάννης, Μυροφόρες και Άγγελοι, σε «επιτάφιο θρήνο». Αυτό τον Επιτάφιο προσκυνούμε και περιφέρουμε τη Μεγάλη Παρασκευή στρωμένο πάνω σ' ένα διασκευασμένο τραπέζιο το λεγόμενοΚουβούκλιο (που ονομάζουμε και αυτό Επιτάφιο), και συμβολίζει το λίθο, πάνω στον όποιο το Σώμα του Χριστού δέχτηκε τις μεταθανάτιες περιποιήσεις.
ιστ. Τα Θυμιατήρια. Είναι κινητά πύραυνα (κατάλληλα μεταλλικά σκεύη), που δέχονται τα κάρβουνα και το θυμίαμα, με τα όποια θυμιώνται η Αγία Τράπεζα, οι Άγιες εικόνες και ο λαός, όπως και όταν το Τυπικό της Εκκλησίας καθορίζει στις διάφορες Ακολου¬θίες. Εξαρτώνται από αλυσίδες, με ή χωρίς κωδωνίσκους (συνήθως δώδεκα, που συμβολίζουν τους Αποστόλους του Κυρίου), και η βάση τους είναι με ή χωρίς κάλυμμα.
Στις Ακολουθίες των Μεγάλων Ωρών και σε ορισμένες άλλες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται απλούστερα θυμιατήρια χειρός, τα «κατζία», σαν ένα είδος κυμβάλου που συνοδεύει την ψαλμωδία (ιδίως μετά από ανάλογη εκπαίδευση).
Με το θυμίαμα που προσφέρουμε την ώρα της προσευχής υποβοηθείται η ανάταση της ψυχής προς τα υψηλά, «άνω σχώμεν τας καρδίας». Όπως το θυμίαμα θερμαινόμε¬νο στον άνθρακα ανέρχεται προς τα άνω ευωδιάζοντας το περιβάλλον, έτσι και η ψυχή του πιστού με θερμή πίστη πρέπει να πτερουγίζει προς τα άνω μυροβλύζουσα, απαγγιστρωμένη από τις υλικές μέριμνες. Η βάση του θυμιατηρίου υποδεικνύει την ανθρωπότητα του Χριστού, η φωτιά τη θεότητα Του και ο ευώδης καπνός μας «πληροφορεί» την προπορευόμενη ευωδία του Αγίου Πνεύματος.
ιζ. Τα Εξαπτέρυγα. Είναι μεταλλικοί δίσκοι με ανάγλυφες, άμφιπρόσωπες παραστάσεις εξαπτέρυγων Σεραφείμ, τοποθετημένοι σε κοντάρι. Χρησιμοποιούνται στη μικρή και μεγάλη Είσοδο και στις λιτανείες. Παλαιότερα κατασκευάζονταν από υμένες ή πτερά ζώων και τα χρησιμοποιούσαν οι Διάκονοι σαν ριπίδια («βεντάλιες») για να εκδιώκουν τα έντομα, κυρίως πά¬νω από το Άγιο Ποτήριο. Σήμερα η κίνηση αυτή συμβολικά γίνεται με τον Αέρα διπλωμένο, όταν ο Λειτουργός εκφωνεί: «Στώμεν καλώς...». Τα εξαπτέρυγα συμβολίζουν ασφαλώς το αγγελικό τάγμα των εξαπτερύγων αγγέλων, το οποίο παραστέκεται τιμητικά στο Θεό (Ησ.6:1-2, Αποκ.4:6-8).
ιη. Τα Λάβαρα. Είναι είδος ιερών σημαιών με αμφιπρόσωπες παραστάσεις Αγίων, κεντητές ή ζωγραφιστές, που χρησιμοποιούνται στις λιτανείες.
ιθ. Τα κηροπήγια. Είναι μεταλλικές βάσεις για στήριξη κεριών ή λαμπάδων, που ανάβονται για φωτισμό ή για ένδειξη ευλάβειας, δύο συνήθως στην Αγία Τράπεζα και μία στην Προσκομιδή. Συμβολίζουν το ανέσπερο φως της χριστιανικής διδασκαλίας.
Συνθετότερα κηροπήγια είναι και αυτά στα όποια οι πιστοί ανάβουν τα κεριά τους στα προσκυνητάρια. Τα κεριά συμβολίζουν την ψυχή μας, η οποία θα πρέπει να είναι καθαρή όπως το φως και να καίει σαν τη φωτιά από λαχτάρα για την ένωσή της με το Χριστό.
κ. Τα Σήμαντρα και οι Κώδωνες. Είναι οι καμπάνες με τις όποιες καλούνται οι πιστοί στους Ι. Ναούς με ανάλογη σήμανση για Θ. Λειτουργία, για λιτανεία, για εκφορά νεκρών κ.λπ. Οι εύηχες καμπάνες καλούν τους πιστούς να προσέλθουν στην Εκκλησία. Έχουν πάρει την ονομασία τους από την Καμπανία, περιοχή της Ιταλίας, στην οποία πρωτοκατασκευάστηκαν. Συμβολίζουν δε τις σάλπιγγες των αγγέλων για εκγρήγορση.
Στις Ιερές Μονές υπάρχουν και σήμαντρα, «κόπανοι» και «τάλαντα», με τα όποια οι Μοναχοί, ανάλογα με το τυπικό κάθε Μονής, ειδοποιούνται λεπτομερώς για την προετοιμασία ή την πρόοδο των Ακολουθιών.12.Τα λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας μαςΛειτουργικά βιβλία καλούνται όσα χρησιμοποιούνται για την τέλεση των Ιερών Ακολουθιών της Εκκλησίας μας.α. Το Ευαγγέλιο, το οποίο συμβολίζει την πραγματική παρουσία του Χριστού στην Εκκλησία και το γεγονός ότι η Εκκλησία διαφυλάσσει την Αλήθεια. Είναι το ιδιαίτερα διακοσμημένο βιβλίο της Εκκλησίας πού θυμιάζεται, προσκυνείται και αποτίθεται πάνω στην Αγία Τράπεζα. Στη μια πλευρά του εικονίζεται ή Σταύρωση και στην άλλη ή Ανάσταση του Κυρίου. Στον Εσπερινό του Σαββάτου και την Κυριακή προβάλλεται η Ανάσταση. Τις άλλες ημέρες προβάλλεται ή Σταύρωση.
Διαιρείται κυρίως σε δύο μέρη. Το πρώτο περιλαμβάνει τις περικοπές των Ευαγγελίων πού αναγιγνώσκονται καθημερινά ολόκληρο το χρόνο. Αρχίζει από την Κυριακή του Πάσχα. Μέχρι την Πεντηκοστή αναγιγνώσκονται περικοπές από το «κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον». Μέχρι την Κυριακή μετά την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού, αναγιγνώσκονται περικοπές από το «κατά Ματθαίον». Μέχρι την αρχή της Τεσσαρακοστής από το «κατά Λουκάν» και μέχρι το Μεγάλο Σάββατο από το «κατά Μάρκον» Ευαγγέλιον. Στο τέλος του πρώτου αυτού μέρους περιέχονται και τα ένδεκα Εωθινά Ευαγγέλια πού διαβάζονται εκ περιτροπής στον Όρθρο των Κυριακών. Το δεύτερο μέρος του Ευαγγελίου περιλαμβάνει τις κατ' εκλογή περικοπές των μεγάλων εορτών του έτους. Μετά από αυτά προστίθενται και οι Ευαγγελικές περικοπές που διαβάζονται κατά την τέλεση των διαφόρων ειδικών Ακολουθιών και των Μυστηρίων.
β. Ο Απόστολος. Είναι το βιβλίο του Άναγνώστου. Περιλαμβάνει τις περικοπές από τις Πράξεις και τις Επιστολές των Αποστόλων πού διαβάζονται εμμελώς στις Ακολουθίες του έτους.
γ. Το Μέγα Ευχολόγιο. Περιέχει τις Ακολουθίες των Μυστηρίων, τη Νεκρώσιμη Ακολουθία, την τάξη των χειροτονιών και των χειροθεσιών, την Ακολουθία εγκαινίων Ναών, διάφορες Ακολουθίες και Ευχές. Χρησιμοποιείται από τους Ιερείς και Αρχιερείς.
Για ευκολότερη χρήση εκδίδονται μικρότερες και ειδικότερες συλλογές. Έτσι έχουμε:
(1)Το Αρχιερατικό
(2)Το Ιερατικό
(3)Το Διακονικό
(4)Το Μικρό Ευχολόγιο
(5)Το Ιερό Ευχέλαιο, ο Γάμος, η Νεκρώσιμη Ακολουθία, το Εγκόλπιο του Αναγνώστου κ.λπ. το καθένα ως ξεχωριστό βιβλίο.
δ. Το Μέγα Ωρολόγιο. Περιλαμβάνει τις καθημερινές Ακολουθίες του νυχθημέρου, Εορτολόγιο, Συναξάριο, Απολυτίκια, Κοντάκια, Παρακλητικούς Κανόνες, Ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως και λοιπά χρήσιμα στοιχεία. Είναι ένα βιβλίο για όλους τους Χριστιανούς -Ιερείς, Ψάλτες, Λαϊκούς.
ε. Τα Μηναία. Είναι δώδεκα βιβλία, ένα για κάθε μήνα του έτους, που περιέχουν τις Ακολουθίες των εορταζομένων κάθε ήμερα Αγίων. Περιλαμβάνουν το υμνολογικό υλικό του Εσπερινού και του Όρθρου, κάθε ημέρας.
στ. Η Παρακλητική. Το βιβλίο αυτό έχει Ακολουθίες πλήρεις στους οκτώ ήχους (γι' αυτό λέγεται και Οκτώηχος), που ψάλλονται κατά τον Εσπερινό και τον Όρθρο. Κάθε εβδομάδα καθορίζεται ο ήχος της εβδομάδας και σε κάθε ήχο υπάρ¬χουν Ακολουθίες, για όλες τις ήμερες.
ζ. Το Τριώδιο. Είναι το πρωτεύον βιβλίο της ομωνύμου περιόδου και ακολουθείται η τάξη που σε αυτό καθορίζεται. Περιλαμβάνει τις Ακολουθίες της περιόδου του Τριωδίου.
η. Το Πεντηκοστάριο. Περιλαμβάνει τις Ακολουθίες της περιόδου από την Κυριακή του Πάσχα μέχρι και την Πεντηκοστή. Παλαιότερα ονομαζόταν «Χαρμόσυνο Τριώδιον» ή «Τριώδιον των Ρόδων».
θ. Το Ψαλτήριο. Περιλαμβάνει τους 150 ψαλμούς της Παλαιάς Διαθήκης, χωρισμένους σε 20 Καθίσματα, με τρεις στάσεις το καθένα. Στις Ιερές Μονές κάθε εβδομάδα διαβάζεται ολόκληρο το Ψαλτήρι.
ι. Ο Συναξαριστής. Βιβλίο που περιέχει τους βίους των Αγίων κάθε ημέρας ολόκληρο το χρόνο.13.Οι λειτουργικοί τύποι
που έχουμε σήμερα στην Εκκλησία μας
α) Η θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου.
Τελείται τις περισσότερες Κυριακές και ημέρες του έτους .
β) Η θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου. Τελείται δέκα φορές το χρόνο, δηλαδή του Αγίου Βασιλείου, την παραμονή των Χριστουγέννων, την παραμονή των Θεοφανίων, τις πέντε Κυριακές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, τη Μεγάλη Πέμπτη και το Μεγάλο Σάββατο.
γ) Η θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων. Εδώ δεν τελείται θυσία, δεν γίνεται δηλαδή μεταβολή του άρτου και του οίνου σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Τα Τίμια Δώρα, ο Άρτος και ο Οίνος είναι έτοιμα, έχουν προαγιασθή (γι’ αυτό και λέγεται Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων) κατά την προηγηθείσα θεία Λειτουργία της Κυριακής, είναι από την αρχή Σώμα και Αίμα Χριστού, και προσφέρονται προς μετάληψη στους πιστούς. Ο τύπος της θ. Λειτουργίας αυτής τελείται μόνο τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή (συνήθως Τετάρτες και Παρασκευές) και τις τρεις πρώτες ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδος.
δ) Η θεία Λειτουργία του Αποστόλου Ιάκωβου του αδελφόθεου. Κατά χρονολογική σειρά, είναι ο παλαιότερος τύπος Θείας Λειτουργίας και σήμερα τελείται συνήθως στις 23 Οκτωβρίου (ημέρα μνήμης του Αγίου Ιακώβου Αποστόλου του Αδελφοθέου) και μια Κυριακή μετά τα Χριστούγεννα.
Σε αυτόν τον λειτουργικό τύπο οι ιερείς είναι στραμμένοι προς το λαό προσφέρουν την Ευχαριστία επ' ονόματι του και στο τέλος η θεία Κοινωνία προσφέρεται με τον πρωτοχριστιανικό τρόπο, δηλαδή πρώτα το Σώμα και ύστερα το Αίμα.14. Οι Ιερές Ακολουθίες της Εκκλησίας μας (τακτικές και έκτακτες)Ιερές Aκολουθίες λέγονται οι τελετές ή οι προσευχές της Εκκλησίας μας, που γίνονται για τη δόξα του Θεού αλλά και για τη δική μας ωφέλεια. Λέγονται Ακολουθίες γιατί όσα γίνονται σε αυτές δεν είναι τυχαία, αλλά ακολουθούν ένα ορισμένο τρόπο και γίνονται σε ορισμένο χρόνο. Με τις Ιερές Ακολουθίες υμνούμε τον Θεό και δεχόμαστε την χάρη Του. Γι΄ αυτό και συμμετέχουμε σε αυτές με ευλάβεια, προσοχή και προσευχή !
Έχουμε Ιερές Ακολουθίες: α) τις τακτικές και β) τις έκτακτες.Τακτικές λέγονται οι Ακολουθίες που γίνονται σε ορισμένο χρόνο και αποβλέπουν, συνήθως, να προετοιμάσουν τους πιστούς για τη Θεία Λειτουργία. Αυτές είναι ο Εσπερινός, το Μεσονυκτικό, ο Όρθρος, και οι Ώρες.
Α) Ο Εσπερινός, ο μικρός και ο μεγάλος Εσπερινός, ανάλογα με την εορτή που ακολουθεί. Λέγεται Εσπερινός γιατί γίνεται το εσπέρας, δηλαδή προς το βράδυ. Η δύση του ηλίου αποτελούσε τη λήξη της ημέρας και την αρχή της επόμενης. Αρχίζει με το «Ευλογητός ο Θεός…», ακολουθούν τροπάρια, αιτήσεις από τον Ιερέα, το «Φως ιλαρόν…» και τελειώνει με το «Νυν απολύεις τον δούλον σου δέσποτα...», το απολυτίκιο και την απόλυση με το «Δι΄ ευχών».
Β) Το Μεσονυκτικό, σήμερα τελείται συνήθως στα Μοναστήρια, και γίνεται «εν τω μέσω της νυκτός». Περιλαμβάνει τροπάρια, ψαλμούς, ύμνους και ευχαριστήριες ευχές προς τον Θεό, που μας αξιώνει να δούμε το φως την νέας ημέρας. Διακρίνεται σε μεσονυκτικό της Κυριακής, του Σαββάτου, και της Σαρακοστής και του Πάσχα.
Γ) Ο Όρθρος. Μετά το Μεσονυκτικό ακολουθεί η Ακολουθία του Όρθρου, που περιλαμβάνει ψαλμούς, τροπάρια και ύμνους και αναφέρονται κυρίως στο εορταζόμενο άγιο της ημέρας ή της εορτής, αλλά και ύμνους προς τον Θεό και την Θεοτόκο. Έχουμε τον Όρθρο της Κυριακής, του Σαββάτου, της εορτής, της Σαρακοστής. Μετά το τέλος του Όρθρου, ακολουθεί η Θ. Λειτουργία που είναι και αυτή τακτική Ακολουθία και το Μυστήριο των Μυστηρίων.
Δ) Οι Ώρες, είναι Ακολουθίες που γίνονται σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα της ημέρας. Η πρώτη (Α΄) Ώρα γίνεται με το τέλος της Ακολουθίας του Όρθρου, η Τρίτη (Γ΄) Ώρα γύρω στις 9 το πρωί, η έκτη (Στ΄) Ώρα γύρω στις 12 το μεσημέρι και η ενάτη (Θ΄) Ώρα πριν τον Εσπερινό της επόμενης ημέρας, περίπου στις 3 το απόγευμα.
Είναι κατά βάσιν ψαλμοί και τροπάρια, που αναφέρονται στα γεγονότα του Πάθους του Κυρίου μας: «Κύριε ο το πανάγιόν σου πνεύμα εν τη Τρίτη ώρα τοις Αποστόλοις σου καταπέμψας...», «Ο εν έκτη ημέρα τε και ώρα τω Σταυρώ προσηλώσας...», «Ο εν τη ενάτη ώρα δι ημάς σαρκί του θανάτου γευσάμενος...».
Υπάρχουν και οι Μεγάλες και Βασιλικές Ώρες, οι οποίες ψάλλονται κατά την παραμονή των Χριστουγέννων, την παραμονή των Θεοφανείων και τη Μ. Παρασκευή. Είναι Ακολουθίες οι οποίες αναφέρονται στον Βασιλέα Χριστό, και επιπλέον σε αυτές –κατά το βυζάντιο- ήταν παρών και ο βασιλέας, εξ ου και Βασιλικές. Αναφέρονται, με ιδιαίτερα τροπάρια και ψαλμούς, περισσότερο στα μεγάλα γεγονότα της ημέρας, που τελούνται από την Εκκλησία μας με κατάνυξη και μεγαλοπρέπεια.Μαζί με όλες αυτές τις τακτικές ιερές Ακολουθίες που προαναφέραμε, υπάρχουν στη λατρεία της Εκκλησίας μας και οι έκτακτες.
Έκτακτες ονομάζονται οι Ακολουθίες που γίνονται σε ειδικές περιστάσεις ή όταν το ζητήσουν οι πιστοί. Αυτές είναι: τα ιερά Μυστήρια, τα Εγκαίνια του Ναού, οι Παρακλητικοί Κανόνες, ο μικρός η μεγάλος Αγιασμός, η νεκρώσιμος Ακολουθία, αλλά και ένα ακόμα πλήθος περιστασιακών ακολουθιών.
α) Ακολουθία των Εγκαινίων Ιερού Ναού. Όπως οι Χριστιανοί αφιερώνονται στον Θεό με το Βάπτισμα, έτσι και οι Ιεροί Ναοί αφιερώνονται στον Θεό με την Ακολουθία των Εγκαινίων. Μετά την Ακολουθία του Όρθρου ο Επίσκοπος, μαζί με τους Ιερείς και τους πιστούς, λιτανεύει τα Άγια Λείψανα τρεις φορές γύρω από τον Ναό. Κατόπιν, με πολλή ευλάβεια, τα τοποθετεί μέσα στην Αγία τράπεζα, σε ειδικά κατασκευασμένη θέση. Ύστερα πλένουν την Αγία Τράπεζα με χλιαρό νερό και κερομαστίχα, τη σφραγίζουν με μύρο, την ντύνουν με τα καλύμματα και την καθαγιάζουν με την πανηγυρική Θεία λειτουργία. Κατά την Ακολουθία των Εγκαινίων γίνεται και η «καθιέρωσις», ο αγιασμός δηλαδή, των Αντιμηνσίων. Αντιμήνσιο (αντί-mensa, που σημαίνει στα λατινικά τραπέζι) είναι τα υφάσματα εκείνα στα οποία απεικονίζεται το Πάθος του Κυρίου, και κάθε Ιερέας τελεί μόνο πάνω σε αυτό τη Θεία Λειτουργία. Η Ακολουθία των Εγκαινίων θα μας μείνει αξέχαστη, αν έχουμε την ευκαιρία να την παρακολουθήσουμε.
β) Ακολουθία του Αγιασμού. Ο Αγιασμός, που τελείται από τον Ιερέα στον Ναό ή και εκτός του Ναού, διακρίνεται σε μικρό και σε μεγάλο Αγιασμό.
Ο Μικρός Αγιασμός γίνεται στο Ναό αλλά και στα σπίτια κάθε πρώτη του μήνα, όπως και σε άλλες περιπτώσεις, π.χ. στην αρχή της σχολικής χρονιάς, σε θεμέλια σπιτιών, σε αγιασμό καταστημάτων, ιδρυμάτων κ.ά.
Ο Μεγάλος αγιασμός τελείται την ημέρα των Θεοφανείων, την παραμονή των Θεοφανείων και κάθε φορά που τελείται το Μυστήριο του Βαπτίσματος. Έχει περισσότερες Ευχές («λόγια»), για αυτό και ονομάζεται μεγάλος, σε διάκριση με τον μικρό Αγιασμό.
γ) Παρακλητικός Κανόνας. Η Εκκλησία μας με πολλά μέσα παρηγορεί και ησυχάζει τις ψυχές μας στις δύσκολες περιστάσεις της ζωής μας. Ένα από αυτά είναι ο Παρακλητικός κανόνας, η «Παράκληση». Η Παράκληση, μικρή και μεγάλη, περιέχει ύμνους, που απευθύνονται κατ΄ εξοχήν στην Κυρία Θεοτόκο.
Η μικρή Παράκληση ψάλλεται σε κάθε δύσκολη περίσταση. Με αυτή παρακαλούμε τη Θεοτόκο και όλους τους Αγίους να μεσιτεύσουν στον Θεό για τη σωτηρία μας και την απαλλαγή μας από τις διάφορες δοκιμασίες της ζωής.
Η μεγάλη Παράκληση ψάλλεται το Δεκαπενταύγουστο, εναλλάξ με την μικρή. Λέγεται μεγάλη γιατί έχει σχέση με την μεγάλη Θεομητορική εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
δ) Νεκρώσιμη Ακολουθία (κηδεία). Η Εκκλησία μας παρακολουθεί τον πιστό σε ολόκληρη τη ζωή του και με την νεκρώσιμη ακολουθία τον κατευοδώνει στην αιωνιότητα. Η νεκρώσιμη Ακολουθία αποτελεί προσευχή για την ψυχή του νεκρού, αλλά και διδασκαλία για όσους βρίσκονται ακόμη στη ζωή. Αποτελείται από χαρακτηριστικά τροπάρια του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, τους Μακαρισμούς, τον Απόστολο, το Ευαγγέλιο, την Ευχή για τον κεκοιμημένο. Η Εκκλησία μας πάντοτε μας θυμίζει ότι θα αναστηθούμε και ότι θα ζήσουμε αιώνια μαζί με τους προσφιλείς μας νεκρούς και τον αναστημένο μας Κύριο Ιησού Χριστό.
Έκτακτες ακολουθίες είναι και:
Το «Τρισάγιο», σύντομη προσευχή για τον κεκοιμημένο, που γίνεται στο κοιμητήριο (στον τάφο του νεκρού) ή στον ιερό Ναό.
Το Μνημόσυνο, επίσης προσευχή της ενορίας για την ανάπαυση της ψυχής του νεκρού, στις 40 μέρες, στον ένα χρόνο και στα τρία χρόνια από το θάνατό του.
Οι ειδικές Ευχές της Εκκλησίας για την ευλόγηση των απαρχών του καλοκαιριού (των σταφυλιών δηλαδή, κατά την εορτή της Μεταμορφώσεως του Κυρίου), των Βαϊων, των αυγών του Πάσχα, της Φανουρόπιτας. Επίσης η Αρτοκλασία, η ευχή της Βασκανίας, οι ιερές Λιτανείες κ.ά.15.Τα άμφια των Κληρικών
Η θεολογική σημασία των αμφίων, η οποία υπαγόρευσε τη χρήση τους, είναι ότι ο Λειτουργός δεν τελεί αφ' εαυτού τα μυστήρια, αλλά δυνάμει Χριστού και της Ιεροσύνης της Εκκλησίας, την οποία κατέχει δια της χειροτονίας «εν Πνεύματι Αγίω», «ενδεδυμένος την της ιερατείας χάριν».
Διατηρούν κατά βάση την παλαιά τους μορφή και με αυτά διακρίνονται οι επί μέρους βαθμοί της Ιεροσύνης. Είναι επτά, κατά τον τύπο των επτά χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος και τον ιερό αριθμό της πληρότητας. Κατανέμονται αναλόγως στους τρεις βαθμούς της Ιεροσύνης:
Στο Διάκονο τρία άμφια για το ιερό του αριθμού, δηλ. στιχάριο, οράριο και επιμάνικα. Στον Πρεσβύτερο πέντε, κατά τον αριθμό των πέντε αισθήσεων, δηλ. στιχάριο, επιτραχήλιο, επιμάνικα, ζώνη και φελώνιο. Στον Επίσκοπο επτά για την πληρότητα της ΙεροσύνηςΤα άμφια του Διακόνουα. Το Στιχάριο. Είναι ποδήρης χιτώνας, κοινός για τους τρεις βαθμούς της Ιεροσύνης με φαρδιά μανίκια. Το χρώμα του είναι συνήθως λευκό, σύμβολο της αγνότητας και της πνευματικής χαράς. Συμβολίζει τη φωτεινή των Αγγέλων περιβολή και το καθαρό και αμόλυντο της ιερατικής τάξεως, καθαρότητα για την οποία οι Λειτουργοί καταξιούνται της θείας Χάρης. Αυτό μαρτυρεί και το Γραφικό χωρίο που λέγουν οι κληρικοί κατά την ένδυση τους: «Αγαλλιάσεται η ψυχή μου επί τω Κυρίω, ενέδυσε γαρ με ιμάτιον σωτηρίου...».
β. Το Οράριο (orare = προσεύχεσθαι). Είναι ταινία υφάσματος, που φέρεται στον αριστερό ώμο, (με τα άκρα ένα εμπρός και ένα πίσω) και γραμμένο σ' αυτό το Άγιος, Άγιος, Άγιος. Έξεικονίζει τις πτέρυγες των Αγγέλων, εφ' όσον «οι Διάκονοι... εις διακονίαν αποστελλόμενοι προστρέχουσιν».
γ. Τα Επιμάνικα. Με αυτά, κοινά και για τους τρεις βαθμούς της ιεροσύνης, συγκρατούνται τα άκρα του στιχαρίου μαζί με τα λοιπά ενδύματα του Λειτουργού. Εικονίζουν την παντοδύναμη ενέργεια του Θεού και των Τιμίων Δώρων που προσφέρονται με τα χέρια του Ιερουργού. Γι' αυτό λέγουν οι κληρικοί όταν τα ενδύονται τα ψαλμικά χωρία: «Η δεξιά Σου Χείρ, Κύριε, δεδόξασται εν ισχύι....» και «Αι χείραι Σου εποίησαν με και έπλασαν με...». Συμβολίζουν και τα δεσμά του Κυρίου με τα οποία δεμένος οδηγήθηκε προς τον Πιλάτο.Τα άμφια του Πρεσβυτέρουα. Το Στιχάριο
β. Τα Επιμάνικα
γ. Το Επιτραχήλιο. Είναι σαν το οράριο, φέρεται στον τράχηλο από τους Πρεσβυτέρους και Επισκόπους και έχει και τα δύο άκρα εμπρός. Εικονίζει την άνωθεν κατερχόμενη χάρη του Παναγίου Πνεύματος. Γι' αυτό ενδυόμενοι αυτό οι ιερείς και αρχιερείς λέγουν: «Ευλογητός ο Θεός ο εκχέων την χάριν επί τους Ιερείς Αύτου...». Τα κρόσσια που υπάρχουν στο κάτω άκρο του επιτραχηλίου συμβολίζουν τις ψυχές των ανθρώπων του ποιμνίου τους, για τις οποίες είναι υπεύθυνοι και θα λογοδοτήσουν κατά την ήμερα της κρίσεως. Χωρίς επιτραχήλιο καμία ιεροπραξία δεν μπορεί να τελεσθεί.
δ. Η Ζώνη. Η ζώνη την οποία φέρει ο Πρεσβύτερος και ο Επίσκοπος για να συγκρατεί τα άμφια, αποτελεί υπόμνηση της πνευματικής αποστολής και της ευθύνης τους. Συμβολίζει την ετοιμότητα που πρέπει να έχουν για την απόκρουση καθενός εναντίου, κατά την προτροπή του Κυρίου: «Έστωσαν υμών αι οσφύες περιεζωσμέναι και οι λύχνοι καιόμενοι...» (Λουκ. ιβ', 35).
ε. Το Φελώνιο. Είναι ένδυμα αρχαϊκής μορφής, χωρίς χειρίδες (μανίκια) και φέρεται από την κεφαλή. Συμβολίζει τον άρραφο χιτώνα του Κυρίου και την επίγεια Εκκλησία. Όπως ο χιτώνας είναι άρραφος και ένα τεμάχιο, έτσι πρέπει και η Εκκλησία να είναι ΜΙΑ. Κατά τον Άγιο Γερμανό Κων/πόλεως, το φελώνιο εικονίζει την πορφύρα, με την οποία ενέπαιζαν τον Κύριο μας, γεγονός το όποιο πρέπει να έχει κατά νουν πάντοτε ο πρεσβύτερος.
στ. Το Επιγονάτιο. Είναι ρομβοειδές ύφασμα εξαρτώμενο από τη ζώνη με παράσταση τον Νιπτήρα του Μυστικού Δείπνου ή την Ανάσταση. Το φέρει ο Αρχιερέας και κάθε οφφικιούχος πρεσβύτερος. Εικονίζει το λέντιο με το όποιο ο Κύριος έπλυνε τα πόδια των Μαθητών Του. Συμβολίζει και την πνευματική μάχαιρα, «εν ώ δυνήσεσθε πάντα τα βέλη του πονηρού τα πεπυρωμένα σβέσαι... και την μάχαιραν του πνεύματος, ό εστίν ρήμα Θεού» (Εφ. στ', 16). Κατά τον Άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης, συμβολίζει και τη νίκη κατά του θανάτου και την Ανάσταση του Κυρίου. Γι' αυτό ενδυόμενοι οι λειτουργοί λέγουν: «Περίζωσαι την ρομφαίαν σου επί τον μηρόν σου, Δυνατέ...».
ζ. Ο επιστήθιος Σταυρός. Εξαρτάται με αλυσίδα από το λαιμό στο στήθος του οφφικιούχου πρεσβυτέρου. Συμβολίζει τον Σταυρό του Κυρίου, αλλά και τον σταυρικό-θυσιαστικό χαρακτήρα της ιερωσύνης.Τα άμφια του Επισκόπουα. Το Στιχάριο
β. Τα Επιμάνικα
γ. Το Επιτραχήλιο
δ. Η Ζώνη
ε. Το Επιγονάτιο
στ. Ο επιστήθιος Σταυρός
ζ. Ο Αρχιερατικός σάκκος. Αυτός αντικατέστησε στην περίοδο της τουρκοκρατίας το πολυσταύριο φελώνιο του Επισκόπου, που έγινε κατ' απομίμηση του αυτοκρατορικού σάκκου. Διατήρησε όμως το συμβολισμό του φελωνίου, καθ' όσον ο Αρχιερέας εικονίζει τον Χριστό. Οι κωδωνίσκοι του σάκκου εξεικονίζουν τους δώδεκα κωδωνίσκους του Ααρών και συμβολίζουν το διδακτικό κήρυγμα του Αρχιερέα.
η. Η Ποιμαντική ράβδος. Είναι σύμβολο της ποιμαντικής και πνευματικής εξουσίας του Επισκόπου. Στο άνω μέρος φέρει τον Τίμιο Σταυρό μεταξύ δύο όφεων, για να υπενθυμίζει τη ρήση του Κυρίου «Ιδού εγώ αποστέλλω υμάς ως πρόβατα εν μέσω λύκων» (Ματ. ι', 16).
θ. Το Ωμοφόριο (μικρό και μεγάλο). Είναι ταινία υφάσματος σταυρουμένη στο στήθος, με τα δύο άκρα το ένα εμπρός και το άλλο πίσω. Συμβολίζει το πλανηθέν πρόβατο που ο Χριστός έφερε επί των ώμων Του. Γι' αυτό συνίσταται να είναι κατασκευασμένο με μαλλί προβάτου. Μέχρι και την ανάγνωση του Αποστόλου, ο Επίσκοπος φέρει το μεγάλο Ωμοφόριο (το ανωτέρω). Μετά το Ευαγγέλιο και μέχρι το τέλος της Θ. Λειτουργίας φέρει το μικρό Ωμοφόριο (με τα δύο άκρα εμπρός), το όποιο φέρει και σ' όλες τις λοιπές ακολουθίες.
ι. Η Αρχιερατική Μίτρα. Έχει την αρχή της στην Παλαιά Διαθήκη. Συμβολίζει τον ακάνθινο στέφανο, αλλά και το βασιλικό αξίωμα του Κυρίου, δεδομένου ότι ο Αρχιερέας είναι ζώσα εικόνα του Χριστού στην Εκκλησία Του. Η χρήση της επεκτάθηκε μετά τον 16ο αιώνα.
ια. Το Αρχιερατικό Εγκόλπιον. Εξαρτάται με αλυσίδα από το λαιμό στο στήθος του Αρχιερέα. Καθιερώθηκε το έτος 1856, σαν διακριτικό γνώρισμα του Αρχιερατικού αξιώματος. Συμβολίζει τη σφραγίδα και την ομολογία της πίστεως. Στο ωοειδές σχήμα του εικονίζεται ο Χριστός με το δεξί χέρι ευλογων, και στο αριστερό κρατών Ευαγγέλιο.
ιβ. Τα Δικηροτρίκηρα. Πρόκειται για τις βάσεις με τα δύο και τα τρία κεριά που κρατά ο Αρχιερέας και με τα όποια ευλογεί το λαό. Τα δίκηρα συμβολίζουν τις δύο φύσεις του Κυρίου. Τα τρίκηρα συμβολίζουν την Αγία Τριάδα. Μ' αυτά σφραγίζει το Ευαγγέλιο κατά την ψαλμωδία του Τρισαγίου Ύμνου και μετά ευλογεί τον λαό.
ιγ. Ο Αρχιερατικός Μανδύας. Φέρεται από τον Αρχιερέα όταν χοροστατεί στις ιεροπραξίες που δεν απαιτείται πλήρης στολή, π.χ. κατά τη διάρκεια του Όρθρου.Οι Λειτουργοί φορούν «άπασαν» την ιερατική τους στολή κατά τη Θεία Λειτουργία και σ' ορισμένες άλλες ακολουθίες προσδιοριζόμενες από το «Τυπικό» της Εκκλησίας, όπως στην τέλεση της Προσκομιδής, στον Όρθρο του Μεγάλου Σαββάτου, στον Εσπερινό της Μεγ. Παρασκευής, του Πάσχα και της Πεντηκοστής. Στις άλλες τελετές Μυστηρίων φορούν επιτραχήλιο και φελώνιο ο Πρεσβύτερος, επιτραχήλιο και ωμοφόριο ο Επίσκοπος και στιχάριο και οράριο ο Διάκονος. Σε άλλες ιερές Ακολουθίες ο Ιερέας φέρει μόνο το Επιτραχήλιο.16.Τα άμφια της αγίας Τραπέζης
H Αγία Τράπεζα συμβολίζει τοn θρόνο του Θεού, αλλά και τον τάφο Του. Είναι φυσικό λοιπόν να στολίζεται και να καλύπτεται αναλόγως, όπως αρμόζει στοn θεϊκό αυτό θρόνο (ή και τάφο).
Για ένδειξη τιμής, αλλά και για αισθητικούς λόγους η Αγία Τράπεζα καλύπτεται από τα καλύμματα:α. Το ΚατασάρκιοΕίναι λευκό λινό ύφασμα, με το όποιο καλύπτεται η Αγία Τράπεζα την ώρα που τελούνται τα εγκαίνια του Ναού. Εικονίζει τη νεκρική σινδόνα του Χριστού και δεν άλλάσσεται.β. Η Ενδυτή Είναι κάλυμμα πολυτελείας, η λεγόμενη στολή της Αγίας Τραπέζης, στρώνεται πάνω από το Κατασάρκιο, σύμβολο της δόξης και της θείας ευπρεπείας. Τα καλύμματα αυτά είναι κατά περιόδους διαφόρων χρωμάτων.δ. Το Αντιμήνσιο Είναι τεμάχιο υφάσματος (διαστάσεων 40 χ 50 περίπου εκατοστών) πάνω στο oποίο έχουν ζωγραφιστεί ποικίλες ιερές παραστάσεις και σύμβολα. Κύρια παράσταση είναι ο Χριστός κατά τον τύπο του Επιταφίου, ή ο Χριστός στην άκρα ταπείνωση. Τα Αντιμήνσια καθαγιάζονται συνήθως στα εγκαίνια Ναών, χρίονται με Άγιο Μύρο και προσάπτονται, σε μία τουλάχιστον γωνία τους, Άγια Λείψανα.
γ. Το Ειλητό
Ύφασμα που απλωνόταν μόνο κατά την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας μετά την απόλυση των Κατηχουμένων. Έμενε διπλωμένο κάτω από το Ευαγγέλιο. Σήμερα το Ειλητό, όπου υπάρχει, χρησιμοποιείται για κάλυμμα του Αντιμηνσίου.
Όταν τελείται η Θεία Λειτουργία σε μη εγκαινιασμένους Ναούς, σε εξωκλήσια, σε Στρατόπεδα ή στην ύπαιθρο, χρησιμοποιείται ως «φορητή» εγκαινιασμένη Αγία Τράπεζα, το Αντιμήνσιο (αντί + mensa = αντί τραπέζης). Σ' αυτή την περίπτωση πρέπει να υπάρχουν οπωσδήποτε προσραμμένα Άγια Λείψανα.
Τα Αντιμήνσια χρησιμοποιούνται σε όλους τους Ιερούς Ναούς, εγκαινιασμένους και μη. Στη δεύτερη περίπτωση πρέπει να έχουν Άγια Λείψανα. Όπου το Αντιμήνσιο το καλύπτουν με το Ειλητό, το προστατεύουν και από τις φθορές (π.χ. τριβή με το Ευαγγέλιο).
πηγή; http://www.faneromenihol.gr/17.ΝΗΣΤΕΙΑ (πότε και πώς νηστεύουμε)<<Η λέξη νηστεία είναι σύνθετη και προέρχεται από το αρνητικό μόριο νη και το ρήμα εσθίω, που είναι άλλος τρόπος του έσθωκαι του έδω και που σημαίνει τρώγω. Νήστις – η πρώτη λέξη που δημιουργήθηκε – σημαίνει αυτός που δεν εσθίει, που δεν τρώγει. Από την λέξη αυτή στη συνέχεια προήλθε το ρήμα νηστεύω και το αφηρημένο ουσιαστικό νηστεία, που αρχικά σήμαινε την πλήρη αποχή από τροφές και ποτά, δηλαδή την ασιτία και ατροφία.Αργότερα, με την αύξηση της χρονικής διάρκειας και την προοδευτική διαμόρφωση του θεσμού της νηστείας, νηστεία δεν σήμαινε μόνο την πλήρη αποχή από στερεές ή υγρές τροφές, αλλά και την μερική αποχή, την αποχή δηλαδή από ορισμένες τροφές και την λήψη άλλων, συγκεκριμένων τροφών. Έτσι έχουμε την διάκριση σε νηστήσιμες και αρτυμένες ή αρτύσιμες τροφές.Κατά την διάκριση αυτή νηστήσιμες τροφές θεωρούνται το ψωμί, τα λαχανικά, οι καρποί και μάλιστα οι ξηροί, οι ελιές και άλλα.Αρτύσιμα, αντίθετα, θεωρούνται τα διάφορα φαγητά που μαγειρεύουμε με την χρήσι ελαίου ή βουτήρου και διαφόρων καρυκευμάτων, όπως και το κρασί (Όταν δεν τρώμε λάδι, δεν πίνουμε και κρασί). >>ΝΗΣΤΕΙΑ (πότε και πώς νηστεύουμε)Ή χριστιανική ζωή είναι ασκητική αγώνας να ελευθερωθούμε από το ζυγό της αμαρτίας και την κυριαρχία των παθών προσπάθεια να φθάσουμε με τη χάρη του Κυρίου στον αγιασμό και στη θέωση. Στον αγώνα αυτό σημαντικότατη θέση κατέχει και ή νηστεία.
Ή νηστεία είναι εντολή του Θεού αρχαιότατος θεσμός της Εκκλησίας· όπλο από τα βασικότερα της εν Χριστώ ζωής. Με τη νηστεία πού κάνουμε:
* αποκρούουμε τις επιθέσεις του διαβόλου
* χαλιναγωγούμε τις άτακτες επιθυμίες της σάρκας
* καθαρίζουμε την ψυχή μας από τα διάφορα πάθη
* αποδιώκουμε τους αισχρούς λογισμούς
* βοηθούμαστε στην προσευχή
* ενισχυόμαστε στον αγώνα για την απόκτηση των χριστιανικών αρετών.Ή σημασία πού έχει για τη χριστιανική ζωή ή νηστεία οδήγησε την Εκκλησία μας στο να καθορίσει με σοφία και τον χρόνο και τον τρόπο με τον όποιο οι ορθόδοξοι χριστιανοί οφείλουμε να νηστεύουμε. Στη συνέχεια παραθέτουμε τις εκκλησιαστικές νηστείες ολοκλήρου του έτους. (Όποιος θέλει να πληροφορηθεί περισσότερα, μπορεί να συμβουλευτεί το χρησιμότατο βιβλίο του αδελφού μας, Άρχιμ. Συμεών Κούτσα, Ή νηστεία της Εκκλησίας, το οποίο έχει εκδώσει ή Αποστολική Διακονία).
1. ΤΕΤΑΡΤΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Από τα αποστολικά χρόνια ακόμη oι ήμερες της Τετάρτης και της Παρασκευής, συνδεδεμένες με τα άγια Πάθη του Κυρίου μας, απέκτησαν μιαν ιδιαίτερη σημασία. Έχουν πένθιμο χαρακτήρα. Και ορίστηκαν ως ήμερες νηστείας.Τετάρτη και Παρασκευή, λοιπόν, νηστεύουμε όλο τον χρόνο. Και νηστεία γι' αυτές τις δύο ήμερες — ιδιαίτερα κατά τις περιόδους νηστείας (τις Σαρακοστές) — σημαίνει φαγητό χωρίς λάδι.
Αν κατά τις ήμερες της Τετάρτης ή της Παρασκευής συμπέσει κάποια εορτή, τότε έχουμε, όπως λέμε, κατάλυση, δηλαδή τρώμε και δεν νηστεύουμε. Αν συμπέσει εορτή Αγίου, τρώμε λάδι- αν είναι εορτή αφιερωμένη στην Παναγία ή στον Τίμιο Πρόδρομο, τρώμε και ψάρι.
Όλες τις άλλες ήμερες της εβδομάδας μπορούμε να καταλύουμε από όλα- ό,τι θέλουμε. Φυσικά, όταν δεν βρισκόμαστε σε κάποια περίοδο νηστείας.
Το Σάββατο και την Κυριακή δεν γίνεται ποτέ αυστηρή νηστεία, δηλαδή χωρίς λάδι. Το μοναδικό Σάββατο ολοκλήρου του έτους πού νηστεύουμε και το λάδι είναι το Μέγα Σάββατο, λόγω της μεγάλης ιερότητας της ημέρας.
2. ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ
Είναι ή μεγαλύτερη και ή πιο αυστηρή περίοδος νηστείας. Αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει την Κυριακή του Πάσχα. Σύμφωνα με τους Κανόνες της Εκκλησίας μας επιβάλλεται νά νηστεύουμε το λάδι όλες τις ήμερες, πλην Σαββάτου και Κυριακής. Αν ορισμένοι τώρα τρώνε λάδι και άλλες ήμερες (Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη), αυτό θα πρέπει νά γίνεται μόνο για λόγους αδυναμίας («δι'άσθένειαν σωματικήν») και ύστερα από έγκριση του Πνευματικού τους.Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής καταλύουμε:
* ψάρι κατά την εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, όποια μέρα κι αν τύχει, και την Κυριακή των Βαΐων
* λάδι των αγίων Τεσσαράκοντα μαρτύρων (9 Μαρτίου) και κατά την εορτή της Συνάξεως του αρχαγγέλου Γαβριήλ (26 Μαρτίου) .
3. Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
Δεύτερη μακρά περίοδος νηστείας είναι ή νηστεία των Χριστουγέννων, γνωστή στη γλώσσα του λαού μας και ως σαράντα (η)μερο. Αρχίζει την 15η Νοεμβρίου και λήγει την 24η Δεκεμβρίου.
* Κατά τη νηστεία αυτή καταλύουμε ψάρι -όλες τις ήμερες πλην Τετάρτης και Παρασκευής - μέχρι και την 17η Δεκεμβρίου.
* Ψάρι καταλύουμε επίσης και στην εορτή των Είσοδίων της Θεοτόκου, οποιαδήποτε ήμερα κι αν πέσει.
* Από την 18η μέχρι και την 24η Δεκεμβρίου, παραμονή της εορτής, επιτρέπεται ή κατάλυση οίνου και ελαίου μόνο, φυσικά εκτός των ήμερων Τετάρτης και Παρασκευής πού παρεμβάλλονται και κατά τις όποιες τηρούμε άνέλαιη νηστεία.
* Επίσης συνηθίζουμε νά νηστεύουμε αυστηρότερα την πρώτη ήμερα της νηστείας (15 Νοεμβρίου), καθώς και την παραμονή της εορτής (24 Δεκεμβρίου), έκτος βέβαια κι αν πέσουν Σάββατο ή Κυριακή.
4. Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ
Ή διάρκεια αυτής της νηστείας εξαρτάται κάθε χρόνο από την κινητή εορτή του Πάσχα. Αρχίζει τη Δευτέρα μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων και λήγει σταθερά την 28η Ιουνίου, παραμονή της εορτής των αγίων αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Ό τρόπος με τον οποίο τηρούμε τη νηστεία αυτή είναι ο ίδιος με τη νηστεία των Χριστουγέννων. Απέχουμε από κρέας, γαλακτερά και αυγά και τρώμε ψάρι, αν θέλουμε, όλες τις ήμερες, πλην τής Τετάρτης και τής Παρασκευής κατά τις οποίες έχουμε αυστηρή νηστεία.
* Το ίδιο ισχύει - δηλαδή δεν καταλύουμε λάδι - και για την παραμονή τής εορτής, έκτος εάν συμπέσει Σάββατο ή Κυριακή.
* Ψάρι καταλύουμε και κατά την εορτή του Γενεσίου του Τιμίου Προδρόμου (24 Ιουνίου), οποιαδήποτε ημέρα κι αν πέσει.
* Αν ή εορτή των αγίων αποστόλων Πέτρου και Παύλου πέσει ήμερα Τετάρτη ή Παρασκευή, καταλύουμε μόνο ψάρι.
5. Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ
Ή νηστεία αύτη, με την οποία τιμούμε την Παναγία μας, αρχίζει την 1η και λήγει την 14η Αυγούστου. Είναι νηστεία αυστηρή, όπως εκείνη της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Εφόσον μπορούμε, νηστεύουμε από λάδι όλες τις ήμερες, πλην Σαββάτου και Κυριακής. Ψάρι καταλύουμε μόνο κατά την εορτή της Μεταμορφώσεως.
* Κατάλυση ιχθύος και μόνο έχουμε και κατά την ήμερα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, εάν αύτη συμπέσει Τετάρτη ή Παρασκευή.
6. ΗΜΕΡΗΣΙΕΣ ΝΗΣΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ
α) 5 Ιανουαρίου, παραμονή των Θεοφανείων. Με αυτήν προετοιμαζόμαστε πνευματικά για νά συμμετάσχουμε στον εορτασμό της μεγάλης Δεσποτικής εορτής των Θεοφανείων και παράλληλα για νά πιούμε τον Μεγάλο Αγιασμό.
β) 14 Σεπτεμβρίου, Ύψωσις του Τιμίου Σταύρου.
Ή ήμερα έχει σταυρώσιμο χαρακτήρα και κατά τα Τυπικά «φέρει τα Ίσα της αγίας και Μεγάλης Παρασκευής».
γ) 29 Αυγούστου, 'Απότομη τής τιμίας κεφαλής του Προδρόμου Ιωάννου.
Κατά τις ήμερες αυτές δεν τρώμε λάδι, έκτος εάν συμπέσουν Σάββατο ή Κυριακή.7. ΑΠΟΛΥΤΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ
Έκτος από τις περιόδους νηστείας ή Εκκλησία μας καθόρισε και περιόδους απόλυτες, κατά τις όποιες τρώμε από όλα όλες τις ήμερες· και την Τετάρτη και την Παρασκευή πού περιλαμβάνονται σ' αυτές τις περιόδους. Τέτοιες περίοδοι είναι ol έξης:α) Το Δωδεκαήμερο.
Είναι ή περίοδος από τις 25 Δεκεμβρίου μέχρι τις 6 Ιανουαρίου με εξαίρεση την παραμονή των Θεοφανείων, κατά την οποία, όπως προαναφέραμε, έχουμε αυστηρή νηστεία.
β) Ή Διακαινήσιμος εβδομάδα.
Αρχίζει την Κυριακή του Πάσχα και λήγει την αμέσως επομένη Κυριακή του Θωμά.
γ) Ή εβδομάδα μετά την Πεντηκοστή, δηλαδή από την Κυριακή τής Πεντηκοστής μέχρι την επομένη Κυριακή των Άγιων Πάντων.
δ) Οι τρείς πρώτες εβδομάδες του Τριωδίου.
Στις απόλυτες περιόδους μπορούμε νά συμπεριλάβουμε και τις τρεις πρώτες εβδομάδες του Τριωδίου. Για τις εβδομάδες αυτές προβλέπονται τα έξης:
* Την πρώτη εβδομάδα (του Τελώνου και Φαρισαίου) τρώμε όλες τις ήμερες από όλα.
* Την δεύτερη εβδομάδα (Κυριακή Άσωτου - Κυριακή των Απόκρεω) τρώμε από όλα, έκτος από την Τετάρτη και την Παρασκευή, κατά τις οποίες νηστεύουμε και το λάδι.
* Την τρίτη εβδομάδα (τής Τυρινής) τρώμε από όλα έκτος από κρέας όλες τις ήμερες και την Τετάρτη και την Παρασκευή.
Όπως προαναφέραμε, ή νηστεία τής Τετάρτης και τής Παρασκευής όλο τον χρόνο είναι αυστηρή και άνέλαιη - χωρίς λάδι. Ωστόσο, όταν κατά τις ήμερες αυτές συμπίπτουν ορισμένες εορτές, έχουμε κατάλυση άλλοτε ιχθύος και άλλοτε οίνου και ελαίου.
Ψάρι τρώμε βασικά κατά τις εορτές τής Παναγίας και του Τιμίου Προδρόμου. Με κατάλυση ελαίου τιμούμε τη μνήμη ορισμένων Αγίων πού, όπως λέμε στη λειτουργική γλώσσα, έχουν Δοξολογία και κατά την εορτή των οποίων τελείται πάντοτε ή θεία Λειτουργία.
Σημειώνουμε ακόμη ότι ψάρι καταλύουμε και την Τετάρτη τής Μεσοπεντηκοστής, καθώς και την Τετάρτη τής Αποδόσεως του Πάσχα.
Κατάλυση οίνου κ΄ ελαίου - Κατάλυση ιχθύος ( εάν οί ημερομηνίες αυτές πέσουν Τετ. - Παρ.)
Κατάλυση ιχθύος επίσης την Τετάρτη ΜεσοΠεντηκοστής, και Τετ. αποδόσεως Πάσχα
Γιατί νά νηστεύουμε;
Ασφαλώς όχι για νά φανούμε στους ανθρώπους, ότι νηστεύουμε. Ό Κύριος μας. πριν αρχίσει τη δημόσια δράση του. νήστεψε σαράντα μέρες και σαράντα νύχτες. Ή νηστεία αύτη πού έκανε, έδωσε αφορμή στον Σατανά για νά τον πειράξει. Παρόμοια και μες. ας έτοιμαζώμαστε και ας προγυμναζόμαστε στους αγώνες εναντίον των πνευματικών αντιπάλων. Σε μία αμφίβολη πολεμική συμπλοκή, τονίζει ο Μ. Βασίλειος, ή παρουσία συμμάχου στο πλευρό ενός εμπολέμου, προκαλεί την ήττα του άλλου. Το πνεύμα και ή σάρκα βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση. Με ποιόν θα συμμαχήσεις; "Αν συμμαχήσεις με τη σάρκα θα εξασθένηση το πνεύμα. Ενώ αν συμμαχήσεις με το πνεύμα θα υποδούλωσης τη σάρκα. Εφ' όσον λοιπόν θέλεις νά ισχυροποίησης το πνεύμα σου, δάμασε τη σάρκα με τη νηστεία. Με τη νηστεία δείχνουμε τον σεβασμό και την υπακοή στον Δημιουργό και Κύριο μας. Γιατί ή πρώτη εντολή πού έδωσε στους πρωτοπλάστους, τον "Αδάμ και την Εύα. ήταν εντολή νηστείας.
Μέσα στον αληθινό σκοπό της νηστείας υπάρχει ή αγάπη. Ή αγάπη μας πρώτα-πρώτα για τον Χριστό. Γιατί τηρούμε το λόγο πού μας είπε: «"Όταν άπαρθή ό νυμφίος, τότε (οί μαθηταί μου) νηστεύσουσι» (Ματθ. θ' 15). Ό άγιος Μάξιμος ο ομολογητής σημειώνει: «Όποιος αγαπά τον Θεό, ζει αγγελικό βίο στη γη. Γι αυτό νηστεύει και αγρυπνεί, ψάλλει και προσεύχεται και πάντοτε σκέπτεται καλά για όλους τους ανθρώπους». Αλλά νηστεύουμε από αγάπη για τούς φτωχούς, τούς ελαχίστους αδελφούς του Χριστού μας. Δεν τρώμε κρέας σαράντα μέρες π.χ. άλλά απλούστερα φαγητά και τα χρήματα πού εξοικονομούμε τα δίνουμε σε μία φτωχή οικογένεια.
Ακόμα νηστεύουμε γιατί διδαχθήκαμε από τον Κύριο μας ότι: «Τούτο το γένος (των δαιμονίων) ούκ εκπορεύεται εί μή έν προσευχή και νηστεία» (Ματθ. ιζ' 21). Ή νηστεία λοιπόν διώχνει τα δαιμόνια των παθών πού κυριεύουν και πολεμούν τη σάρκα μας και μολύνουν την ψυχή μας. Είναι για μας ή νηστεία όπλο και φάρμακο.Είναι πράγματι και πολύτιμο φάρμακο ή νηστεία, γιατί προφυλάσσει και θεραπεύει την αρρώστια τής ψυχής και του σώματος. Ή γαστριμαργία, ή καταστρεπτική αυτή πολυφαγία, αποχαυνώνει τον άνθρωπο και βλάπτει ανεπανόρθωτα την υγεία του.
Ή νηστεία, λοιπόν, είναι ένα από τα μέσα. για να κατασιγάσουν τα πάθη. Επειδή υποβάλλει σε εκούσιες στερήσεις δοκιμάζει την ηθική δύναμη και δαμάζει τα άτακτα σκιρτήματα τής σάρκας. Ό απόστολος Παύλος κάνει λόγο για τη χαλιναγώγηση του σώματος και των επιθυμιών. «Ύποπιάζω μου τό σώμα και δουλαγωγώ μήπως άλλοις κηρύξας, αυτός αδόκιμος γένομαι» (Α' Κορινθ. θ' 27).Γυμνάζω, λέει, το σώμα μου και το υποβάλλω σε στερήσεις, μήπως και άλλοι, στους οποίους έκήρυξα, βραβευθούν και εγώ αποδοκιμασθώ.
Πόσο ρεαλιστική και βαθιά ψυχολογημένη και ή παρατήρηση ενός ασκητού, πού έζησε τον πέμπτο αιώνα: «Θα ρωτήσει κανείς από αυτούς, πού βαριούνται τη νηστεία: Είναι αμαρτία ή χρησιμοποίηση τής τροφής: Ασφαλώς όχι. Ή τροφή δεν είναι αμαρτία. Ή αμαρτία μπορεί να έλθει σαν επακόλουθο τής τροφής».
Ή νηστεία άλλωστε έχει ένα πλατύ περιεχόμενο. Ή Εκκλησία μας δεν την στενεύει μονάχα στην τροφή. Την βλέπει με ευρύτητα θαυμαστή.
Σ' αυτό το σημείο ιδιαίτερα επιμένει ο λόγος τού Θεού και ή πατερική σοφία και φρόνηση. Ή νηστεία δεν πρέπει νά είναι ένας ξηρός τύπος. Είναι προπάντων διάθεση ψυχής. Συνδυάζεται πάντα με τις άλλες αρετές, την εγκράτεια, την προσευχή, την μετάνοια. «Τιμή γάρ νηστείας ουχί σιτίων αποχή, άλλά αμαρτημάτων άναχώρησις», τονίζει ο ιερός Χρυσόστομος.
Σε τίποτα, λοιπόν, δεν μάς ωφελεί αν δεν είναι έκφραση ειλικρινούς μετανοίας. Ίσα-ίσα μπορεί νά μάς παραπλανά και νά μάς δημιουργεί την ψευδαίσθηση τής πνευματικής αυτάρκειας. Μάς το υπογραμμίζει τόσο καθαρά ο Θεός με το στόμα τού προφήτη Ησαΐα: «Τη νηστεία και την αργία και τις γιορτές σας τις μισεί ή ψυχή μου... εφ' όσον δεν συνοδεύονται με μετάνοια, ειλικρίνεια, αγάπη και δικαιοσύνη...»
Επομένως ή νηστεία, ως πνευματικός αγώνας, ως αυτοκυριαρχία, ως εγκράτεια, ως άσκηση, πρέπει νά είναι καθημερινό μας μέλημα. "Όχι μόνο υπόθεση Σαρακοστής, άλλά ρυθμιστής ζωής.Κατάλυση ιχθύος έχουμε τις παρακάτω εορτές, όταν αυτές συμπίπτουν κατά την Τετάρτη ή την Παρασκευή:· 7 Ιανουαρίου, Η Σύναξις του Τιμίου Προδρόμου.· 2 Φεβρουαρίου, Η Υπαπαντή του Κυρίου· 25 Μαρτίου, Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου· 24 Ιουνίου, Το Γενέθλιον του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου· 29 Ιουνίου, Των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου· 6 Αυγούστου, Η Μεταμόφωσις του Σωτήρος· 15 Αυγούστου, Η Κοίμησις της Θεοτόκου· 8 Σεπτεμβρίου, Το Γενέθλιον της Θεοτόκου· 14 Νοεμβρίου, Του Αγίου Αποστόλου Φιλίππου· 21 Νοεμβρίου, Τα Εσόδια της Θεοτόκου· Την Τετάρτη της Μεσοπεντηκοστής· Την Τετάρτη της Αποδόσεως του ΠάσχαΚατάλυση οίνου και ελαίου έχουμε τις παρακάτω εορτές, όταν αυτές συμπίπτουν κατά την Τετάρτη ή την Παρασκευή:· ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ11 Αγίου Θεοδώρου του Κοινοβιάρχου.
16 Η Προσκύνησις της αλύσεως του Αποστόλου Πέτρου.
17 Αγίου Αντωνίου
18 Αγίων Αθανασίου και Κυρίλλου
20 Αγίου Ευθυμίου
22 Αγίων Αποστόλων Τιμοθέου και Αναστασίου του Πέρσου
25 Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου
27 Ανακομιδή λειψάνων Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου
30 Των Τριών Ιεραρχών.· ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ8 Αγίου Μεγαλομάρτυρος Θεοδώρου του Στρατηλάτου
10 Αγίου Ιερομάρτυρος Χαραλάμπους
11 Αγίου Ιερομάρτυρος Βλασίου
17 Αγίου Μεγαλομάρτυρος Θεοδώρου του Τήρωνος
24 Η Α' και Β' εύρεσις της τιμίας Κεφαλής του Προδρόμου· ΜΑΡΤΙΟΣ9 Των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων
26 Σύναξις Αρχαγγέλου Γαβριήλ· ΑΠΡΙΛΙΟΣ23 Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου
25 Αγίου Αποστόλου και Ευαγγελιστού Μάρκου
30 Αγίου Αποστόλου Ιακώβου· ΜΑΪΟΣ2 Ανακομιδή λειψάνου Αγίου Αθανασίου
8 Αγίου Αποστόλου και Ευαγγελιστού Ιωάννου του Θεολόγου
15 Αγίων Πατέρων Παχωμίου του Μεγάλου και Αχιλλίου Λαρίσης
21 Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης των ισαποστόλων
25 Γ' Εύρεσις της τιμίας Κεφαλής του Προδρόμου· ΙΟΥΝΙΟΣ8 Ανακομιδή λειψάνου Αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτου
11 Αγίων Αποστόλων Βαρθολομαίου και Βαρνάβα.
30 Σύναξις των 12 Αποστόλων· ΙΟΥΛΙΟΣ1 Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού
2 Κατάθεσις Τιμίας Εσθήτος της Θεοτόκου
17 Αγίας Μεγαλομάρτυρος Μαρίνας
20 Αγίου Προφήτου Ηλιού
22 Αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής
25 Κοίμησις Αγίας Άννης
26 Αγίας Οσιομάρτυρος Παρασκευής
27 Αγίου Μεγαλομάρτυρος Παντελεήμονος· ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ31 Κατάθεσις Τιμίας Ζώνης Υπεραγίας Θεοτόκου· ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ1 Αρχή της Ινδίκτου, Αγίου Συμεών του Στυλίτου
6 Ανάμνησις του εν Χώναις θαύματος του αρχιστρατήγου Μιχαήλ
9 Αγίων Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης
13 Τα εγκαίνια του Ναού της Αναστάσεως, Αγίου Κορνηλίου του εκατόνταρχου
20 Αγίου Μεγαλομάρτυρος Ευσταθίου
23 Η σύλληψις του Τιμίου Προδρόμου
26 Η μετάστασις του Αγίου Αποστόλου Ιωάννου του Θεολόγου· ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ6 Αγίου Αποστόλου Θωμά
18 Αγίου Αποστόλου και Ευαγγελιστού Λουκά
23 Αγίου Αποστόλου Ιακώβου του Αδελφοθέου
26 Αγίου Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου του Μυροβλήτου· ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ1 Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού
8 Η Σύναξις των παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ
12 Αγίου Ιωάννου του Ελεήμονος
13 Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου
16 Αγίου Αποστόλου και Ευαγγελιστού Ματθαίου
25 Αγίας Μεγαλομάρτυρος Αικατερίνης
30 Αγίου Αποστόλου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου· ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ4 Αγίας Μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας, Ιωάννου του Δαμασκηνού
5 Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου
6 Αγίου Νικολάου επισκόπου Μύρων
9 Η Σύλληψις της Αγίας και θεοπρομήτορος Άννης
12 Αγίου Σπυρίδωνος του Θαυματουργού
15 Αγίου Ιερομάρτυρος Ελευθερίου
17 Αγίων Προφήτου Δανιήλ και Διονυσίου Αρχιεπισκόπου Αιγίνης
20 Αγίου Ιερομάρτυρος Ιγνατίου του Θεοφόρου και Προεόρτια της Γεννήσεως18. Τι είναι το τάμα που κάνουμε σ΄ ένα ΑΓΙΟ?Οι πιστοί συχνά πυκνά αποθέτουν τα μάτια στις εικόνες της Παναγίας ή των Αγίων μας, θέλοντας μ’ αυτόν τον τρόπο, ή απλώς να εκδηλώσουν την ευγνωμοσύνη τους, ή σε κάποιες άλλες περιπτώσεις να… «καλοπιάσουν» τον Άγιο και να «εξαναγκάσουν» με τον τρόπο τους το θείον, να υπακούσει στο αίτημά τους.
Τα τάματα είναι μια πανάρχαια συνήθεια των πιστών όλου του κόσμου και όλων των εποχών που έφτασε μέχρι τις μέρες μας. Ο Χριστιανός προβαίνει σ’ αυτήν την ενέργεια, με την ίδια λογική που κάποιος προσφέρει ένα δώρο στο άτομο εκείνο, που τον εξυπηρέτησε σε μια σημαντική δουλειά. Πρόκειται για ένα παμπάλαιο έθιμο. Στους αρχαίους Έλληνες υπήρχε η συνήθεια οι πιστοί να προσφέρουν αφιερώματα στους θεούς τους, τα οποία μπορεί να ήταν ευτελούς αξίας, π.χ., ζώα, ή και πολύτιμα χρυσελεφάντινα αντικείμενα. Από εκείνα τα χρόνια συνήθιζαν να εναποθέτουν στα ιερά τους και στα αγάλματά τους ομοιώματα πασχόντων μελών, κάτι που το συναντάμε και στις μέρες μας. Στη μάχη του Μαραθώνα, οι Αθηναίοι είχαν «τάξει» στη θεά Άρτεμη να της θυσιάσουν τόσες κατσίκες όσοι οι εχθροί που θα σκότωναν! Επειδή μάλιστα σκότωσαν πάρα πολλούς κι αδυνατούσαν να εκπληρώσουν αυτή τους την υποχρέωση, μετέτρεψαν το τάξιμο σε 500 ζώα κάθε χρόνο. Ας σημειώσουμε πως το φαινόμενο της θυσίας ως αφιέρωμα στο Θεό, απαντάται και στους Ρωμαϊκούς χρόνους. Αναθήματα υλικά αλλά και πνευματικά, αναφέρονται και στην Παλαιά Διαθήκη. Ο Ιακώβ, φεύγοντας από τη Μεσοποταμία, υποσχέθηκε στο Θεό την ίδρυση ιερού χώρου προσευχής. Η Άννα, υποσχέθηκε να αφιερώσει στην υπηρεσία του Θεού το παιδί της, αν κατάφερνε να αποκτήσει.
Όλα αυτά που συνήθως «τάζουν» οι πιστοί και τα αφιερώνουν σε ιερά της Εκκλησίας μας πρόσωπα ονομάζονται «αναθήματα». Η λέξη προέρχεται από το ρήμα «ανατίθημι» που σημαίνει αναθέτω, εμπιστεύομαι-αφιερώνω. Συνήθως τα τάματα είναι προσφορές ή αντιπροσφορές. Παρακαλεί, δηλαδή, ο πιστός έναν Άγιο, να του πραγματοποιήσει μια επιθυμία, υποσχόμενος να του το ανταποδώσει με την προσφορά ενός αντικειμένου. Τάξιμο βέβαια, μπορεί να είναι και κάτι απλό, όπως, π.χ., να δώσει στο παιδί του το όνομα του Αγίου, να νηστέψει για κάποιο διάστημα, να φορέσει μαύρα ενδύματα δεκαπέντε ημέρες πριν τη γιορτή της Παναγίας, κ.λπ.
Στη βαθύτερη έννοιά του, δυστυχώς το τάξιμο είναι ουσιαστικά ένα είδος συμφωνίας, μια εμπορική πράξη μεταξύ του πιστού και του ιερού προσώπου – έτσι τουλάχιστον το βλέπουν οι ακατήχητοι πιστοί.
Ο Χριστιανισμός ως «θρησκεία» κατεξοχήν πνεύματος και ελευθερίας, δεν επιμένει ούτε συνιστά τα αναθήματα, ιδιαίτερα τα υλικά. Αυτά που αποδέχεται είναι τα πνευματικά μονάχα αναθήματα. Και τι εννοώ; Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ως πιστοί είναι πως, δεν είναι δυνατόν να πετύχουμε τη λύτρωση και τη σωτηρία, αφιερώνοντας ορισμένα αναθήματα σ’ έναν Άγιο, όταν δεν ζούμε σύμφωνα με τις αρχές του Χριστιανισμού. Σ’ αυτή την περίπτωση τα τάματα είναι κυριολεκτικά άχρηστα. Συνετέλεσαν ή στον αμαρτωλό εμπλουτισμό ορισμένων επιτήδειων ή χρησίμευσαν στο να βοηθήσει η Εκκλησία οικονομικά τον αγώνα, λ.χ., του 1821 ή του 1940 εκποιώντας τα τάματα των πιστών και θέτοντάς τα στην υπηρεσία του έθνους.
Το καλύτερο ανάθημα πάντως για την Ορθοδοξία μας, ήταν και είναι η αφιέρωση του ίδιου μας του εαυτού στο Χριστό, δηλαδή να ζούμε – σύμφωνα με τις δυνάμεις του ο καθένας– έτσι όπως ο Χριστός μάς έχει ζητήσει κι όχι αμαχητί να παρασυρόμαστε και να υποδουλωνόμαστε στις αδυναμίες μας. Αυτό είναι το καλύτερο «τάμα» που θα μπορούσαμε να προσφέρουμε στο Θεό, στην Παναγία μας και στους Αγίους μας, αν θέλουμε να κερδίσουμε την ψυχική μας λύτρωση και σωτηρία.Πηγή: Ορθόδοξες απαντήσεις
19.ΠΟΤΕ ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΜΑΣ
- Γένεσις
- Έξοδος
- Λευιτικόν
- Αριθμοί
- Δευτερονόμιον (τα 5 πρώτα αποτελούν την Πεντάτευχο)
- Ιησούς του Ναυή
- Κριταί
- Ρουθ
- Βασιλειών Α΄
- Βασιλειών Β΄
- Βασιλειών Γ΄
- Βασιλειών Δ΄
- Παραλειπομένων Α΄
- Παραλειπομένων Β΄
- Έσδρας Α΄
- Έσδρας Β΄
- Νεεμίας
- Τωβίτ
- Ιουδίθ
- Εσθήρ
- Μακκαβαίων Α΄
- Μακκαβαίων Β΄
- Μακκαβαίων Γ΄
- Τί είναι ο κόσμος, από πού προέρχεται, για ποιο λόγο υπάρχει, προς τα πού πορεύεται, πού θα καταλήξει.
- Τί είναι ο άνθρωπος, από πού έρχεται, που πηγαίνει, ποια είναι η ουσία του, για ποιο λόγο υπάρχει, πώς θα τελειωθεί.
- Τί είναι τα ζώα, τί είναι τα φυτά, για ποιο λόγο υπάρχουν, τί εξυπηρετεί η ύπαρξή τους, τί προσφέρουν.
- Τί είναι το καλό, από πού προέρχεται, πού οδηγεί, για ποιο λόγο υπάρχει, πώς αποκτάται.
- Τί είναι το κακό, από πού προέρχεται, πώς υπάρχει, για ποιό λόγο υπάρχει, πώς θα τελειώσει.
- Τί είναι δίκαιοι και τί αμαρτωλοί, πώς από έναν αμαρτωλό βγαίνει δίκαιος και πώς ένας επηρμένος δίκαιος μπορεί να καταντήσει αμαρτωλός. πώς ο άνθρωπος υπηρετεί τον Θεό και πώς τον διάβολο. ολόκληρος ο δρόμος από το αγαθό ως το κακό, από τον Θεό ως τον διάβολο.
- Όλα, από την αρχή ως το τέλος, ολόκληρος ο δρόμος του ανθρώπου από την σάρκα ως το Θεό, από τη σύλληψή του μέχρι την εκ νεκρών ανάστασή του.
- Τί είναι η ιστορία του κόσμου, η ιστορία του ουρανού και της γης, τί είναι η ιστορία της ανθρωπότητος, ποιος ο δρόμος τους, ο σκοπός και η τελείωσή τους.
- "Εγκυκλοπαιδικό λεξικό Ηλίου" τ.13
- "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" Δρανδάκη.
- Β. Στεφανίδου, "Εκκλησιαστική Ιστορία απ' αρχής μέχρι σήμερον". Αθήναι 1948
Κάνουμε το σταυρό μας:
1. Μόλις ανάψουμε το κερί μας.
2. Όταν μπαίνουμε στους Ιερούς Ναούς και όταν βγαίνουμε από αυτούς.
3. Στην αρχή κάθε ακολουθίας.
4. Σε κάθε Τριαδική εκφώνηση.
Δηλαδή κάθε φορά πού θα λέγεται ή θα ψάλλεται το: «Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι»,ή όταν ακούγεται το «... του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος...».
5. Σε κάθε εκφώνηση της Παναγίας:
«Της Παναγίας, αχράντου, υπερευλογημένης, ενδόξου, Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας...» που υπάρχει στα Ειρηνικά, Πληρωτικά και Μικρές Συναπτές.
6. Στα Απολυτίκια ή Τροπάρια όταν και όπου ακούγεται το όνομα του Αγίου ή της Αγίας της ημέρας, του Ναού κλπ.
7. Στον Όρθρο, όταν ψάλλεται, επαναλαμβανόμενο, το Μεγαλυνάριο της Παναγίας: «Την τιμιωτέραν των Χερουβείμ και ενδοξοτέραν ασυγκρίτως των Σεραφείμ…». Το σταυρό μας είναι προτιμότερο να τον κάνουμε , όταν φθάνει η ψαλμωδία στο: «...την όντως Θεοτόκον ...», για να τονίζεται η πίστη ότι εγέννησε Θεόν.
8. Στη Μικρή και Μεγάλη Είσοδο, όταν περνούν από μπροστά μας το Ευαγγέλιο και τα Τίμια Δώρα.
9. Στον Τρισάγιο ύμνο: «Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός, Άγιος Αθάνατος, ελέησον ημάς».
10. Στο «Δεύτε προσκυνήσωμεν και προσπέσωμεν...» το όποιο επαναλαμβάνεται τρις. Μαζί με το σταυρό μας σ' αυτήν την περίπτωση κάνουμε κάθε φορά και μία μικρή μετάνοια.
11. Πριν από το τέλος του Εσπερινού, όταν ο Ιερέας λέγει το «Νυν απολύεις τον δούλον σου, Δέσποτα, κατά τό ρήμα σου έν ειρήνη ότι είδον οί οφθαλμοί μου τό σωτήριόν σου…».
12. Στις απολύσεις των ακολουθιών (Εσπερινού, Όρθρου και λοιπών ακολουθιών),καθώς και στην απόλυση της Θείας Λειτουργίας.
13. Κάθε άλλη φορά, κατά τις διάφορες αιτήσεις του Ιερέα , έφ' όσον αυτό αναπαύει ή ευχαριστεί τον πιστό.
14. Όταν προσκυνούμε τις άγιες Εικόνες ή άγια Λείψανα.
15. Πριν κοινωνήσουμε και μετά τη Θεία Κοινωνία.
ΔΕΝ κάνουμε το σταυρό μας:
1. Όταν μας θυμιάζει ο Ιερέας. Στις περιπτώσεις αυτές αντί Σταυρού, κάνουμε μια υπόκλιση της κεφαλής ευχαριστούντες τον Ιερέα για την τιμή πού μας κάνει: Μετά τις άγιες Εικόνες να θυμιάζει και εμάς, ως εικόνες του Θεού! Εάν καθόμαστε , πρέπει να σηκωνόμαστε.
2. Όταν στην αρχή του Όρθρου αναγινώσκεται ο Εξάψαλμος.
Το σταυρό μας μπορούμε να κάνουμε στην αρχή και στο τέλος του Εξάψαλμου. Σ' όλη όμως τη διάρκεια αυτού, ακόμη και στο μέσον του, όταν λέγουμε τα «Δόξα... Και νυν... Αλληλούια...» ΔΕΝ κάνουμε το σταυρό μας, αλλά παρακολουθούμε «εν πάση σιωπή και κατανύξει» τον Αναγνώστη, ο όποιος «μετ' ευλάβειας και φόβου Θεού», διαβάζει τον Εξάψαλμο. Διότι ό χρόνος αυτός τής αναγνώσεως προεικονίζει το χρόνο τής Δευτέρας Παρουσίας του Κυρίου, κατά τη διάρκεια του οποίου με φόβο και τρόμο θα αναμένουμε την τελική κρίση Του για εμάς. Και, όπως τότε, έτσι και τώρα θα πρέπει σιωπώντες, όρθιοι, ακίνητοι, χωρίς μετακινήσεις ή, προπαντός, χωρίς και τούς παραμικρούς θορύβους, να παρακολουθούμε την ανάγνωση αυτή. (Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στις εσπερινές ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας, οι οποίες είναι ό Όρθρος της επομένης. Διότι τότε, αφηρημένοι, μπαίνουμε στους Ναούς χωρίς να προσέχουμε, εάν εκείνη την ώρα διαβάζεται ο Εξάψαλμος. Σ' αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να παραμένουμε ακίνητοι στην είσοδο του Κυρίως Ναού και μετά το πέρας της αναγνώσεως να μετακινούμαστε για να καταλάβουμε τη θέση μας).
3. Όταν φιλάμε το χέρι Ιερωμένου.
Η συνήθεια ορισμένων να κάνουν το σταυρό τους πριν φιλήσουν το χέρι του Επισκόπου ή Ιερέα ή οποιουδήποτε ρασοφόρου είναι λανθασμένη. Το σταυρό μας τον κάνουμε, όταν ασπαζόμαστε τις άγιες Εικόνες και όχι όταν ασπαζόμαστε το χέρι του Ιερωμένου. Όταν λοιπόν πρόκειται να επικοινωνήσουμε ή να συναντηθούμε με Ιερωμένο, μπορούμε να πούμε «Ευλόγησον, Δέσποτα ή Πάτερ» ή «Την ευχή σας, Σεβασμιώτατε ή Αγιε Καθηγούμενε ή Πάτερ και κάνοντας μία μικρή υπόκλιση της κεφαλής να ασπαστούμε το δεξί του χέρι, όποτε συνεχίζουμε το διάλογο μαζί του, όπως επιθυμεί ό καθένας. Το ίδιο κάνουμε και φεύγοντας από κοντά του. Λέμε, «Την ευχή σας ή Ευλογείτε, Πάτερ», κάνουμε μικρή υπόκλιση, προτείνοντας τις παλάμες μας σταυροειδώς, ασπαζόμαστε τη δεξιά του και φεύγουμε.
4. Όταν λαμβάνουμε το αντίδωρο από το χέρι του Ιερέα, το οποίο (χέρι) στη συνέχεια το ασπαζόμαστε.
Πηγή: Ορθόδοξες απαντήσεις
Το Τριώδιο αποτελεί το κινητό εκείνο τμήμα του εκκλησιαστικού έτους που προπαρασκευάζει για τον άξιο εορτασμό των Παθών και της Αναστάσεως με ανάλογα βιώματα, πνευματική καλλιέργεια και συμμετοχή, με αγώνα μετανοίας, προσευχής και νηστείας.
Περιλαμβάνει δέκα Κυριακές.
Από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι τον Εσπερινό του Μ. Σαββάτου.
Διαιρείται σε δύο τμήματα.
α) Το προ της Νηστείας(Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου, Ασώτου, Απόκρεω, Τυροφάγου)
και
β) της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και της Μ. Εβδομάδας
δηλαδή έξι εβδομάδες και η Μ. Εβδομάδα (Α’ Κυριακή των Νηστειών – της Ορθοδοξίας, Β’ Κυρ. Νηστειών- Αγ. Γρηγορίου Παλαμά, Γ’ Κυρ. Νηστειών- Σταυροπροσκυνήσεως, Δ’ Κυρ. Νηστειών – Αγ. Ιωάννου της Κλίμακος, Ε’ Κυρ. Νηστειών- Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, Στ’ Κυρ. Νηστειών- Βαΐων και η Μεγάλη Εβδομάδα).
Το Τριώδιο διαμορφώθηκε σε τελική μορφή γύρω στον 15ο αιώνα. Ονομάστηκε Τριώδιο γιατί οι Κανόνες κατά τις καθημερινές ακολουθίες του Όρθρου περιλαμβάνουν τρεις ωδές την η’, θ’ και μια από τις πρώτες ωδές.
Συγκεκριμένα κατά την περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής, οι ωδές στιχολογούνται ως εξής:
Δευτέρα : ωδές α΄,η΄,θ΄
Τρίτη : ωδές β΄,η΄,θ΄
Τετάρτη : ωδές γ΄, η΄, θ΄
Πέμπτη : ωδές δ΄, η΄, θ΄
Παρασκευή : ωδές ε΄, η΄, θ΄
το β’, γ’ και δ΄ Σάββατο : ωδές ς΄, ζ΄, η΄, θ΄
πηγές neotita.gr, Τριώδιον Κατανυκτικόν, Μεγάλη Τεσσαρακοστή
Συμπληρωματικά για την ονομασία του Τριωδίου:
(Απο το βιβλίο ΛΟΓΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ Ιωάννου Μ. ΦΟΥΝΤΟΥΛΗ)
«Ο δημιουργός των άνω και των κάτω,
τρισάγιον μέν ύμνον εκ των αγγέλων,
τριώδιον δέ παρ΄ ανθρώπων δέχου».
Με τους στίχους αυτούς προοιμιάζονται τα συναξάρια της περιόδου του Τριωδίου. Ο ουράνιος και ο επίγειος κόσμος, οι άγγελοι και οι άνθρωποι, συνάπτονται σε κοινή συμφωνία. Οι άγγελοι ψάλλουν στον δημιουργό των, τον «δημιουργό των άνω», τον τρισάγιο ύμνο. Μαζί με αυτούς ενώνονται και οι φωνές των ανθρώπων, που έρχονται και αυτοί να ψάλουν στον δημιουργό των, τον «δημιουργό των κάτω», τριωδίους ύμνους. Από αυτούς τους τριωδίους ύμνους, τα «τριώδια», έλαβε το όνομά της η μεγάλη περίοδος του λειτουργικού έτους, που κινείται μαζί με το Πάσχα και το περιβάλλει σάν προεόρτιος και μεθέορτος περίοδος. Γιατί όλο αυτό το τμήμα του εκκλησιαστικού έτους παλαιότερον εχαρακτηρίζετο μ΄ αυτό το όνομα: «Τριώδιον». Ανάλογα δέ με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του το διέκριναν σε «Τριώδιον κατανυκτικόν», απ΄ αρχής μέχρι του Πάσχα, και «Τριώδιον χαρμόσυνον», από του Πάσχα μέχρι της Κυριακής των αγίων Πάντων, που κατακλείει τον κύκλο των κινητών εορτών. Τριώδιο δέ λέγεται από την αρχαιοπρεπή συνήθεια, που διετηρείτο κατά την περίοδο αυτή, να μή ψάλλωνται καθημερινώς κατά την ακολουθία του όρθρου και οι εννέα ωδές του Ψαλτηρίου, και επομένως και ολόκληροι εννεαώδιοι Κανόνες, αλλά μόνο τρείς ωδές, η η' και η θ' και μία από τις προηγούμενες κατά την σειρά των ημερών. Αυτός ο αρχαίος τρόπος της ψαλμωδίας διετηρήθη εν μέρει μόνον μέχρι σήμερα, και μάλιστα μόνον για τις καθημερινές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Για τις άλλες ημέρες επεκράτησε το νεώτερο έθος, να στιχολογούνται και οι εννέα ωδές ακριβέστερα οι οκτώ, γιατί η δευτέρα παραλείπεται) και να ψάλλωνται εννεαώδιοι (ακριβέστερα οκταώδιοι) Κανόνες. Έτσι το όνομα «Τριώδιον» τελικά διετηρήθη μόνο για το αρχαίο «κατανυκτικόν Τριώδιον», για την πρό του Πάσχα δηλαδή περίοδο. Και πάλι και εδώ όχι κυριολεκτικώς. Όπως δέ χαρακτηριστικά γράφει ο Νικηφόρος Κάλλιστος Ξανθόπουλος στον πρόλογο των συναξαρίων του Τριωδίου: «Καταχρηστικώς Τριώδιον ονομάζεται· ου γάρ αεί τριώδια έχει. Και γάρ ολοτελείς κανόνας προβάλλεται, αλλ΄ οίμαι από του πλεονάζοντος την επωνυμίαν λαβείν».
Αυτά για την ονομασία του Τριωδίου.
20.Τί είναι το Τριώδιο; Που οφείλεται η ονομασία του;
Το Σάββατο στον εσπερινό του Τελώνου και Φαρισαίου ο Δεξιός Ιεροψάλτης κατέρχεται από το αναλόγιό του και λαμβάνει το Τριώδιο (λειτουργικό βιβλίο πού περιέχει υμνολογικό υλικό κυρίως του Εσπερινού και του Όρθρου και χρησιμοποιείται μαζί με το Μηναίο και την Παρακλητική στις Ιερές Ακολουθίες της περιόδου από Κυριακής του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι το Μεγάλο Σάββατο) που βρίσκεται κάτω από την εικόνα του Χριστού στο τέμπλο, κάνει τρεις συμβολικές μετάνοιες και πηγαίνει ξανά στο αναλόγιο του.Το Τριώδιο αποτελεί το κινητό εκείνο τμήμα του εκκλησιαστικού έτους που προπαρασκευάζει για τον άξιο εορτασμό των Παθών και της Αναστάσεως με ανάλογα βιώματα, πνευματική καλλιέργεια και συμμετοχή, με αγώνα μετανοίας, προσευχής και νηστείας.
Περιλαμβάνει δέκα Κυριακές.
Από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι τον Εσπερινό του Μ. Σαββάτου.
Διαιρείται σε δύο τμήματα.
α) Το προ της Νηστείας(Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου, Ασώτου, Απόκρεω, Τυροφάγου)
και
β) της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και της Μ. Εβδομάδας
δηλαδή έξι εβδομάδες και η Μ. Εβδομάδα (Α’ Κυριακή των Νηστειών – της Ορθοδοξίας, Β’ Κυρ. Νηστειών- Αγ. Γρηγορίου Παλαμά, Γ’ Κυρ. Νηστειών- Σταυροπροσκυνήσεως, Δ’ Κυρ. Νηστειών – Αγ. Ιωάννου της Κλίμακος, Ε’ Κυρ. Νηστειών- Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, Στ’ Κυρ. Νηστειών- Βαΐων και η Μεγάλη Εβδομάδα).
Το Τριώδιο διαμορφώθηκε σε τελική μορφή γύρω στον 15ο αιώνα. Ονομάστηκε Τριώδιο γιατί οι Κανόνες κατά τις καθημερινές ακολουθίες του Όρθρου περιλαμβάνουν τρεις ωδές την η’, θ’ και μια από τις πρώτες ωδές.
Συγκεκριμένα κατά την περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής, οι ωδές στιχολογούνται ως εξής:
Δευτέρα : ωδές α΄,η΄,θ΄
Τρίτη : ωδές β΄,η΄,θ΄
Τετάρτη : ωδές γ΄, η΄, θ΄
Πέμπτη : ωδές δ΄, η΄, θ΄
Παρασκευή : ωδές ε΄, η΄, θ΄
το β’, γ’ και δ΄ Σάββατο : ωδές ς΄, ζ΄, η΄, θ΄
πηγές neotita.gr, Τριώδιον Κατανυκτικόν, Μεγάλη Τεσσαρακοστή
Συμπληρωματικά για την ονομασία του Τριωδίου:
(Απο το βιβλίο ΛΟΓΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ Ιωάννου Μ. ΦΟΥΝΤΟΥΛΗ)
«Ο δημιουργός των άνω και των κάτω,
τρισάγιον μέν ύμνον εκ των αγγέλων,
τριώδιον δέ παρ΄ ανθρώπων δέχου».
Με τους στίχους αυτούς προοιμιάζονται τα συναξάρια της περιόδου του Τριωδίου. Ο ουράνιος και ο επίγειος κόσμος, οι άγγελοι και οι άνθρωποι, συνάπτονται σε κοινή συμφωνία. Οι άγγελοι ψάλλουν στον δημιουργό των, τον «δημιουργό των άνω», τον τρισάγιο ύμνο. Μαζί με αυτούς ενώνονται και οι φωνές των ανθρώπων, που έρχονται και αυτοί να ψάλουν στον δημιουργό των, τον «δημιουργό των κάτω», τριωδίους ύμνους. Από αυτούς τους τριωδίους ύμνους, τα «τριώδια», έλαβε το όνομά της η μεγάλη περίοδος του λειτουργικού έτους, που κινείται μαζί με το Πάσχα και το περιβάλλει σάν προεόρτιος και μεθέορτος περίοδος. Γιατί όλο αυτό το τμήμα του εκκλησιαστικού έτους παλαιότερον εχαρακτηρίζετο μ΄ αυτό το όνομα: «Τριώδιον». Ανάλογα δέ με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του το διέκριναν σε «Τριώδιον κατανυκτικόν», απ΄ αρχής μέχρι του Πάσχα, και «Τριώδιον χαρμόσυνον», από του Πάσχα μέχρι της Κυριακής των αγίων Πάντων, που κατακλείει τον κύκλο των κινητών εορτών. Τριώδιο δέ λέγεται από την αρχαιοπρεπή συνήθεια, που διετηρείτο κατά την περίοδο αυτή, να μή ψάλλωνται καθημερινώς κατά την ακολουθία του όρθρου και οι εννέα ωδές του Ψαλτηρίου, και επομένως και ολόκληροι εννεαώδιοι Κανόνες, αλλά μόνο τρείς ωδές, η η' και η θ' και μία από τις προηγούμενες κατά την σειρά των ημερών. Αυτός ο αρχαίος τρόπος της ψαλμωδίας διετηρήθη εν μέρει μόνον μέχρι σήμερα, και μάλιστα μόνον για τις καθημερινές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Για τις άλλες ημέρες επεκράτησε το νεώτερο έθος, να στιχολογούνται και οι εννέα ωδές ακριβέστερα οι οκτώ, γιατί η δευτέρα παραλείπεται) και να ψάλλωνται εννεαώδιοι (ακριβέστερα οκταώδιοι) Κανόνες. Έτσι το όνομα «Τριώδιον» τελικά διετηρήθη μόνο για το αρχαίο «κατανυκτικόν Τριώδιον», για την πρό του Πάσχα δηλαδή περίοδο. Και πάλι και εδώ όχι κυριολεκτικώς. Όπως δέ χαρακτηριστικά γράφει ο Νικηφόρος Κάλλιστος Ξανθόπουλος στον πρόλογο των συναξαρίων του Τριωδίου: «Καταχρηστικώς Τριώδιον ονομάζεται· ου γάρ αεί τριώδια έχει. Και γάρ ολοτελείς κανόνας προβάλλεται, αλλ΄ οίμαι από του πλεονάζοντος την επωνυμίαν λαβείν».
Αυτά για την ονομασία του Τριωδίου.
21.Το Σύμβολο της Πίστεως (ΠΙΣΤΕΥΩ) και η ερμηνεία του
Το Σύμβολο της Πίστεως είναι σύντομη ομολογία της πίστεώς μας μέσα στην οποία παρουσιάζονται περιληπτικά, με σαφήνεια και αυθεντικά τα βασικά δόγματα του χριστιανισμού.
Το «Πιστεύω» το λέμε κυρίως στο Μυστήριο του Βαπτίσματος αλλά και στις άλλες ακολουθίες. Με αυτό αναγνωρίζονται οι βαπτισμένοι από τους αβάπτιστους.
Στην αρχή υπήρχαν πολλά Σύμβολα: των Αποστόλων, του Αγίου Αθανασίου κ.λ.π. Αυτό που έχουμε σήμερα λέγεται Σύμβολο της Νίκαιας και της Κωνσταντινούπολης γιατί θεσπίστηκε στις Α΄ και Β΄ Οικουμενικές Συνόδους και είναι το μοναδικό που χρησιμοποιούν όλες οι χριστιανικές ορθόδοξες ομολογίες. Αναφέρεται περιληπτικά σε αυτά που πρέπει να πιστεύει κάθε ορθόδοξος χριστιανός.
Αποτελείται από 12 άρθρα (στίχους). Τα 7 πρώτα έγιναν στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο. Τα υπόλοιπα 5 στη Β΄. Στα 9 πρώτα άρθρα κυριαρχεί το ρήμα ‘πιστεύω’, στο 10 το ρήμα ‘ομολογώ’, στα 11 κ 12 το ‘προσδοκώ’.
Το 1ο άρθρο αναφέρεται στον Πατέρα
Τα άρθρα από 2ο μέχρι το 7ο στον Υιό.
Το 8ο στο Άγιο Πνεύμα
Το 9ο στην Εκκλησία.
Το 10ο στο Βάπτισμα.
Το 11ο στην Ανάσταση των νεκρών.
Το 12ο στην Δευτέρα Παρουσία.
Τα άρθρα από 2ο μέχρι το 7ο στον Υιό.
Το 8ο στο Άγιο Πνεύμα
Το 9ο στην Εκκλησία.
Το 10ο στο Βάπτισμα.
Το 11ο στην Ανάσταση των νεκρών.
Το 12ο στην Δευτέρα Παρουσία.
| ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ | |
| ΚΕΙΜΕΝΟ | ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ |
1. Πιστεύω εις ένα Θεόν, Πατέρα, παντοκράτορα, ποιητήν ουρανού και γης, ορατών τε πάντων και αοράτων.
| Πιστεύω, ως ορθόδοξος Χριστιανός, σε έναν Θεό, Πατέρα, Κυρίαρχο του παντός, που δημιούργησε από το μηδέν και με απόλυτη ελευθερία και αγάπη τον ουρανό και τη γη. Δημιούργησε, δηλαδή, τόσο τον ορατό και υλικό, όσο και τον αόρατο και πνευματικό κόσμο. |
2. Και εις ένα Κύριον Ιησούν Χριστόν, τον Υιόν του Θεού τον μονογενή, τον εκ του Πατρός γεννηθέντα προ πάντων των αιώνων˙ Φως εκ Φωτός, Θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού, γεννηθέντα, ου ποιηθέντα, ομοούσιον τω Πατρί, δι' ου τα πάντα εγένετο.
| Πιστεύω και σ’ έναν Κύριο, τον Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό, που είναι ο μονογενής Υιός του Θεού Πατέρα και Γεννήθηκε απ’ Αυτόν προαιωνίως. Είναι φως, όπως και ο Πατέρας Του. Είναι αληθινός Θεός, επειδή γεννήθηκε από τον αληθινό Θεό. Ο Υιός δεν είναι δημιούργημα ή κτίσμα του Θεού, όπως πίστευαν διάφοροι αιρετικοί, αλλά έχει την ίδια Θεία ουσία με τον Πατέρα (είναι «ομοούσιος») και τα πάντα δημιουργήθηκαν δια του Υιού. |
3. Τον δι' ημάς τους ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν κατελθόντα εκ των ουρανών και σαρκωθέντα εκ Πνεύματος άγιου και Μαρίας της Παρθένου και ενανθρωπήσαντα.
| Ο Υιός του Θεού, για τη δική μας σωτηρία, κατέβηκε από την ουράνια δόξα Του στη γη και έλαβε σάρκα, όμοια με τη δική μας, από την Παρθένο Μαρία με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Έγινε δηλαδή άνθρωπος όμοιος σε όλα μ’ εμάς, εκτός από την αμαρτία και έζησε σε συγκεκριμένο χρόνο πάνω στη γη. |
4. Σταυρωθέντα τε υπέρ ημών επί Ποντίου Πιλάτου και παθόντα και ταφέντα.
| Σταυρώθηκε, έπαθε και τάφηκε για μας, όταν ρωμαίος επίτροπος της Ιουδαίας ήταν ο Πόντιος Πιλάτος. |
5. Και αναστάντα τη τρίτη ήμερα κατά τας Γραφάς.
| Και αναστήθηκε, σύμφωνα με την Αγία Γραφή, την τρίτη ημέρα από τον τάφο, ενώ ήταν νεκρός. |
6. Και ανελθόντα εις τους ουρανούς και καθεζόμενον εκ δεξιών του Πατρός.
| Μετά την Ανάστασή Του ανέβηκε στον ουρανό με τη δύναμη που είχε ως Θεός, δοξάζοντας έτσι την ανθρώπινη φύση. Ανέβηκε και κάθισε στα δεξιά του Πατέρα Του. |
7. Και πάλιν ερχόμενον μετά δόξης κρίναι ζώντας και νεκρούς· ου της βασιλείας ουκ έσται τέλος.
| Θα έρθει και πάλι στον κόσμο με δόξα, σε χρόνο που τον γνωρίζει μόνο ο Θεός, για να κρίνει τους ζωντανούς και τους νεκρούς. Και η Βασιλεία Του δεν θα έχει τέλος. |
8. Και εις το Πνεύμα το άγιον, το κύριον, το ζωοποιόν, το εκ του Πατρός εκπορευόμενον, το συν Πατρί και Υιώ συμπροσκυνούμενον και συνδοξαζόμενον, το λάλησαν δια των προφητών.
| Πιστεύω και στο Άγιο Πνεύμα, το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, που έχει κυριότητα και εξουσία. Ζωοποιεί όλη την κτίση και εκπορεύεται από τον Πατέρα. Είναι ομοούσιο με τον Πατέρα και τον Υιό. Προσκυνείται και δοξάζεται ισότιμα μαζί Τους. Καθοδήγησε τους Προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, που προείπαν για τον ερχομό του Σωτήρα. |
9. Εις μίαν, αγίαν, καθολικήν και αποστολικήν Εκκλησίαν.
| Πιστεύω και στην Εκκλησία. Είναι μία, επειδή μία είναι η κεφαλή της, ο Χριστός και μία η πίστη εκείνων που μετέχουν στη ζωή της. Είναι αγία, χωρισμένη από κάθε αμαρτία. Είναι καθολική, επειδή κατέχει όλη την αλήθεια και θέλει να συμπεριλάβει όλους τους ανθρώπους. Είναι αποστολική, επειδή διατηρεί ανόθευτη τη διδασκαλία των Αποστόλων και επειδή οι επίσκοποι που την ποιμαίνουν είναι διάδοχοι εκείνων. |
10. Ομολογώ εν βάπτισμα εις άφεσιν αμαρτιών.
| Ομολογώ ένα βάπτισμα στο όνομα της Αγίας Τριάδος. Μ’ αυτό αρχίζουμε την καινούρια ζωή μέσα στην Εκκλησία. Με αυτό συγχωρείται το προπατορικό αμάρτημα. |
11. Προσδοκώ ανάστασιν νεκρών.
| Πιστεύω και περιμένω την κοινή ανάσταση όλων των νεκρών. Θα αναστηθεί κάθε σώμα για να ενωθεί με την αθάνατη ψυχή του. Η ανάσταση όλων θα γίνει με τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου. |
12. Και ζωήν του μέλλοντος αιώνος. Αμήν.
| Προσδοκώ ότι, μετά την ανάσταση και την τελική κρίση όλων των ανθρώπων από τον Χριστό, θα αξιωθώ να απολαύσω την αιώνια ζωή, μαζί με όλους τους αγίους. Αμήν. |
22.Τι σημαίνει "ΤΡΙΑΔΙΚΟΣ ΘΕΟΣ";
Ό,τι και όσα αν προσπαθήσουμε να αναφέρουμε για το Θεό δεν θα μπορέσουμε ποτέ να προσδιορίσουμε και να καταλάβουμε αυτό που είναι ο Θεός. Θα είναι μια πράξη παιδική σαν αυτή που κάνουν τα παιδιά στις παραλίες το καλοκαίρι. Παίρνουν ένα κουβαδάκι και προσπαθούν με αυτό να βγάλουν τη θάλασσα στη στεριά αλλά δεν τα καταφέρνουν. Ο Αγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέγει: ¨Απειρον το Θείον και ακατάληπτον και τούτο μόνον καταληπτόν η απειρία και η ακαταληψία. Είναι άπειρος και ακατάληπτος ο Θεός και εκείνο που καταλαβαίνουμε εμείς είναι ότι είναι άπειρος και ακατάληπτος. Ο Χριστός στη Σαμαρείτισσα λέει ότι ο Θεός είναι Πνεύμα και τους προσκυνούντας αυτόν εν πνεύματι και αληθεία δει προσκυνείν. Ότι δηλαδή ο Θεός είναι Πνεύμα και αυτοί που τον λατρεύουν πρέπει να τον λατρεύουν με τη δύναμη του Πνεύματος, που φανερώνει την αλήθεια (Ιω. 4,24).
Πατέρας, Υιός και Αγιο Πνεύμα.
Σύμφωνα με την χριστιανική πίστη ο Θεός είναι ο ΩΝ, ο υπάρχων, ο Κύριος και δημιουργός όλων των νοερών και υλικών δημιουργημάτων που φανερώθηκε (αποκαλύφθηκε) στον κόσμο με τρείς υποστάσεις. (Πατέρας, Υιός και Αγιο Πνεύμα). Και τα τρία πρόσωπα μαζί φανερώνονται για πρώτη φορά κατά τη βάπτιση του Ιησού στον Ιορδάνη ποταμό.
Ο Ιησούς Χριστός το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, είναι ο Υιός ο αγαπητός, ο μονογενής, που γενιέται από τον Πατέρα, χωρίς μητέρα, αχρόνως και εν χρόνω από την Υπεραγία Θεοτόκο με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας. Είναι τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος, δηλαδή Θεάνθρωπος. Με το μυστήριο της σαρκώσεως, σταυρώσεως και αναστάσεώς Του ελευθερώνει τον άνθρωπο από τα δεσμά του θανάτου και τον λυτρώνει από τον διάβολο και την αμαρτία. Με την ανάληψή Του, ανεβάζει την ανθρώπινη φύση στον Πατέρα και την τοποθετεί εκεί που ήταν το πρότερον, στην κατάσταση πρίν από την πτώση των πρωτοπλάστων.
Το Άγιο Πνεύμα είναι το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, που τώρα εργάζεται στη Εκκλησία και τελειώνει (καθαγιάζει) τα μυστήρια. Ο χριστιανός το δέχεται αρχικά στο μυστήριο του χρίσματος. Εκεί λαμβάνει όλες τις δωρεές Του τις οποίες, εάν θελήσει να αξιοποιήσει, μπορεί να καταξιωθεί της μεγάλης χάριτος που είναι η κοινωνία με τον Αγιο Θεό και τελικά η προσωπική του θέωση κατά χάρη και ο Αγιασμός.
Εχουν προσπαθήσει πολλοί και έχουν γραφτεί πολλά για τον Αγιο Θεό. Η υπόθεση όμως είναι πολύ προσωπική. Ο καθένας μας νοιώθει μέσα του την παρουσία του Θεού μυστικά και δεν μπορεί να την εκφράσει με λόγια. Για το λόγο αυτό και εμείς ας αφήσουμε τον ίδιο τον Άγιο Θεό να αποκαλυφθεί μέσα μας και ας προσπαθήσουμε να τον αναγνωρίσουμε στο πρόσωπο του κάθε αδελφού μας. Ο άνθρωπος σαν εικόνα του Θεού δείχνει το δημιουργό του. Αν προσέξουμε με προσοχή τον αδελφό, εκεί θα δούμε και τον τεχνίτη, τον δημιουργό. Εξ άλλου, ο Αγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρει ότι όποιος λέει ότι αγαπάει τον Θεό που δεν τον βλέπει και μισεί τον αδελφό που είναι δίπλα του είναι ψεύτης (Ιωάνν. 4,20).
(Από την έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Ηλείας που έχει τίτλο: "ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ" - δια μεγάλους προσερχομένους στο άγιο Βάπτισμα - και την επιμελήθηκε ο θεολόγος κ. Γεώργιος Κομιώτης, Πρόεδρος της Δ.Ε. της Πανελληνίου Ενώσεως Θεολόγων Παραρτήματος Νομού Ηλείας).
Τα βιβλία της Καινής Διαθήκης άρχισαν να γράφονται είκοσι περίπου έτη μετά την Ανάσταση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος κατά την ημέρα της Πεντηκοστής, το τελευταίο από αυτά συγγράφηκε περί το 90 μ.Χ.. Έως ότου λοιπόν γραφούν όλα τα βιβλία της Καινής Διαθήκης και αποτελεσθεί ο Κανόνας (η συλλογή των βιβλίων) της Κ. Διαθήκης, η διδασκαλία του Κυρίου και των Αποστόλων παραδιδόταν από στόμα σε στόμα προφορικά. Επιπλέον στα Ευαγγέλια και τα άλλα βιβλία της Κ. Διαθήκης δεν γράφτηκαν όλα όσα δίδαξε και είπε και έκανε ο Κύριος. Όπως γράφει ο ευαγγελιστής Ιωάννης, υπάρχουν ακόμη:«καὶ ἄλλα πολλὰ ὅσα ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς, ἅτινα ἐὰν γράφηται καθ’ ἕν, οὐδὲ αὐτὸν οἶμαι τὸν κόσμον χωρῆσαι τὰ γραφόμενα βιβλία» (Ιωάν. κα΄25). Είναι , λέει, τόσο πολλά αυτά που έκανε και είπε ο Ιησούς Χριστός, ώστε, εάν γράφονταν ένα-ένα λεπτομερώς δεν θα χωρούσαν όλα τα βιβλία του κόσμου. Γραπτώς αλλά και προφορικώς λοιπόν παραδόθηκαν από τους αγίους Αποστόλους στους διαδόχους τους και από εκείνους στους δικούς τους διαδόχους και έφθασαν μέχρι σε μας αυτές οι διδασκαλίες. Σαφώς το γράφει αυτό ο απόστολος Παύλος προς τους Χριστιανούς με τα εξής:«Στήκετε, καὶ κρατεῖτε τὰς παραδόσεις ἃς ἐδιδάχθητε εἴτε διὰ λόγου (προφορικώς) εἴτε δι’ ἐπιστολῆς (γραπτώς) ἡμῶν» (Β΄ Θεσσαλ. β΄ 15). Αποτελούν οι άγραφες αυτές και προφορικώς παραδεδομένες αποστολικές διδασκαλίες μαζί με τα θεόπνευστα βιβλία, που συνέγραψαν οι μαθητές και Απόστολοι του Κυρίου, τη λεγόμενη Ιερά Αποστολική Παράδοση, η οποία είναι η βάση και το θεμέλιο της διδασκαλίας της Ορθοδόξου Πίστεως.
23.Τι σημαίνει ΙΕΡΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ;
Τα βιβλία της Καινής Διαθήκης άρχισαν να γράφονται είκοσι περίπου έτη μετά την Ανάσταση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος κατά την ημέρα της Πεντηκοστής, το τελευταίο από αυτά συγγράφηκε περί το 90 μ.Χ.. Έως ότου λοιπόν γραφούν όλα τα βιβλία της Καινής Διαθήκης και αποτελεσθεί ο Κανόνας (η συλλογή των βιβλίων) της Κ. Διαθήκης, η διδασκαλία του Κυρίου και των Αποστόλων παραδιδόταν από στόμα σε στόμα προφορικά. Επιπλέον στα Ευαγγέλια και τα άλλα βιβλία της Κ. Διαθήκης δεν γράφτηκαν όλα όσα δίδαξε και είπε και έκανε ο Κύριος. Όπως γράφει ο ευαγγελιστής Ιωάννης, υπάρχουν ακόμη:«καὶ ἄλλα πολλὰ ὅσα ἐποίησεν ὁ Ἰησοῦς, ἅτινα ἐὰν γράφηται καθ’ ἕν, οὐδὲ αὐτὸν οἶμαι τὸν κόσμον χωρῆσαι τὰ γραφόμενα βιβλία» (Ιωάν. κα΄25). Είναι , λέει, τόσο πολλά αυτά που έκανε και είπε ο Ιησούς Χριστός, ώστε, εάν γράφονταν ένα-ένα λεπτομερώς δεν θα χωρούσαν όλα τα βιβλία του κόσμου. Γραπτώς αλλά και προφορικώς λοιπόν παραδόθηκαν από τους αγίους Αποστόλους στους διαδόχους τους και από εκείνους στους δικούς τους διαδόχους και έφθασαν μέχρι σε μας αυτές οι διδασκαλίες. Σαφώς το γράφει αυτό ο απόστολος Παύλος προς τους Χριστιανούς με τα εξής:«Στήκετε, καὶ κρατεῖτε τὰς παραδόσεις ἃς ἐδιδάχθητε εἴτε διὰ λόγου (προφορικώς) εἴτε δι’ ἐπιστολῆς (γραπτώς) ἡμῶν» (Β΄ Θεσσαλ. β΄ 15). Αποτελούν οι άγραφες αυτές και προφορικώς παραδεδομένες αποστολικές διδασκαλίες μαζί με τα θεόπνευστα βιβλία, που συνέγραψαν οι μαθητές και Απόστολοι του Κυρίου, τη λεγόμενη Ιερά Αποστολική Παράδοση, η οποία είναι η βάση και το θεμέλιο της διδασκαλίας της Ορθοδόξου Πίστεως.
Αυτή η άγραφη καταρχάς ιερή Αποστολική Παράδοση λίγο-λίγο στους κατόπιν αιώνες συστηματοποιήθηκε από τους αγίους Πατέρες της Εκκλησίας και διατυπώθηκε γραπτώς και περιλήφθηκε στους δογματικούς όρους και τους κανόνες των αγίων Οικουμενικών Συνόδων. Σε τούτο συντέλεσε και το ότι με την πάροδο των ετών άρχισαν να διαδίδονται μεταξύ των Χριστιανών εσφαλμένες και ψευδείς διδασκαλίες. Τότε λοιπόν οι Επίσκοποι της Εκκλησίας μαζεύονταν και συγκροτούσαν Οικουμενικές Συνόδους. Με οδηγό τη γραπτή διδασκαλία της Αγίας Γραφής και τη γραπτή ή άγραφη διδασκαλία της Αποστολικής Παραδόσεως, υπό την έμπνευση, το φωτισμό και την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος εξέταζαν τις νεοφανείς αιρετικές διδασκαλίες και καταδείκνυαν το ψεύδος και την πλάνη που υπήρχαν σε αυτές και τις καταδίκαζαν. Έτσι διατύπωναν βάσει της Αγίας Γραφής και της Αποστολικής Παραδόσεως τα δόγματα και τους όρους της Πίστεως. Κάθε διδασκαλία, η οποία δεν ήταν σύμφωνη προς όσα οι άγιοι Απόστολοι δίδαξαν είτε γραπτώς είτε προφορικώς, καταδικαζόταν. Με τον τρόπο αυτόν, η Ιερή Παράδοση πλουτιζόταν τώρα πλέον με τις εν Αγίω Πνεύματι αποφάσεις των Αγίων Οικουμενικών Συνόδων. Στις Οικουμενικές Συνόδους έλαβαν μέρος μεγάλοι της Εκκλησίας Πατέρες, όπως ο Μέγας Αθανάσιος στην πρώτη το 325 μ.Χ. στη Νίκαια, ο Θεολόγος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός στη δεύτερη το 381 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη κλπ.. Αλλά και όταν αυτοί για οποιονδήποτε λόγο δεν ήταν παρόντες, λαμβάνονταν σοβαρά υπόψιν τα συγγράμματά τους και η διδασκαλία τους μέχρι σημείου, ώστε ολόκληρη η έκτη Οικουμενική Σύνοδος να υιοθετεί γνώμες και κανόνες του Μεγάλου Βασιλείου και να γράφει στον 102ο κανόνα της ότι διατυπώνει την απόφασή της: «καθώς ὁ ἱερός ἡμᾶς ἐκδιδάσκει Βασίλειος».
Τοιουτοτρόπως η Ιερά Παράδοση βάσει πάντοτε της Αγίας Γραφής και της Αποστολικής Παραδόσεως και της λατρευτικής ζωής της ολοένα αναπτυσσομένης Εκκλησίας ολοκληρώθηκε και συμπληρώθηκε τον όγδοο αιώνα με την έβδομη Αγία και Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 787 μ.Χ.. Έτσι σύμφωνα με τη ζωή της Εκκλησίας και τη διδασκαλία της Αγίας Γραφής και της Αποστολικής Παραδόσεως απαρτίσθηκε η ιερή Εκκλησιαστική Παράδοση, η οποία περιλαμβάνει και μερικά τα οποία δεν αναφέρονται μεν συγκεκριμένα στην Αγία Γραφή, είναι όμως σύμφωνα με τη διδασκαλία της.
ΤΙ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ Η ΙΕΡΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
Η Ιερή Παράδοση περιέχει ό,τι διαλαμβάνει και διδάσκει και η Αγία Γραφή, αλλά και κάτι περισσότερο, μερικά που, όπως και παραπάνω είπαμε, δεν τα έχει η Αγία Γραφή. Να αναφέρουμε μερικά προς κατατόπισή μας. Το να κτίζουμε τις εκκλησίες μας και να προσευχόμαστε κατά Ανατολάς δεν το λέει η Γραφή, είναι της Παραδόσεως. Ομοίως το να κάνουμε το σημείο του Σταυρού, και αυτό της Παραδόσεως είναι. Η τέλεση του Βαπτίσματος, όπως γίνεται, η ευλογία του ύδατος της ιερής κολυμβήθρας, ο νηπιοβαπτισμός, η χρίση του βαπτιζομένου με άγιο έλαιο, η τριττή κατάδυση στο νερό της κολυμβήθρας, η χρίση και σφράγιση του βαπτισθέντος με το Άγιο Μύρο, της Παραδόσεως είναι και αυτά. Από την Παράδοση επίσης είναι ο τρόπος, κατά τον οποίο τελείται η θεία Λειτουργία, όπως και οι διάφοροι λειτουργικοί τύποι, οι ευχές της αγίας Αναφοράς και του καθαγιασμού των Τιμίων Δώρων, ο τρόπος της κοινωνίας των πιστών. Ακόμη οι νεκρώσιμες ακολουθίες, τα μνημόσυνα, τα μνημονεύματα ζώντων και τεθνεώτων και άλλα. Όλα αυτά τα διδασκόμαστε από την άγραφη, όπως ήταν στην αρχή, Παράδοση. Και για τα μνημόσυνα λέει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «Οὐκ εἰκῆ ταῦτα (όχι δηλαδή τυχαία και άσκοπα) ἐνομοθετήθη ὑπό τῶν Ἀποστόλων τό ἐπί τῶν φρικτῶν μυστηρίων μνήμην γίνεσθαι τῶν ἀπελθόντων».
Αυτή λοιπόν η Ιερή Παράδοση, η οποία περιλαμβάνει την Αποστολική Παράδοση και την Εκκλησιαστική Παράδοση, είναι η δεύτερη πηγή της Ορθοδόξου πίστεως. Σαν επίλογος και επισφράγιση τρόπον τινά της Ιερής Παραδόσεως τέθηκαν από την έβδομη Οικουμενική Σύνοδο οι εξής λόγοι: «Οἱ προφῆται ὡς εἶδον, οἱ Ἀπόστολοι ὡς ἐδίδαξαν, ἡ Ἐκκλησία ὡς παρέλαβεν, οἱ Διδάσκαλοι ὡς ἐδογμάτισαν, ἡ Οἰκουμένη ὡς συμπεφώνηκεν… ὁ Χριστός ὡς ἐβράβευσεν, οὕτω φρονοῦμεν, οὕτω λαλοῦμεν, οὕτω κηρύσσομεν… Αὕτη ἡ πίστις τῶν Ἀποστόλων, αὕτη ἡ πίστις τῶν Πατέρων, αὕτη ἡ πίστις τῶν Ὀρθοδόξων, αὕτη ἡ πίστις τήν οἰκουμένην ἐστήριξε».
Την Ιερή αυτή Παράδοση, έτσι όπως διαμορφώθηκε οριστικά και τελικά και έκλεισε με την έβδομη Οικουμενική Σύνοδο, μόνο η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει ως πηγή της διδασκαλίας της γνήσια και ισόκυρη της Αγίας Γραφής. Μόνο η Ορθόδοξη Εκκλησία. Διότι οι μεν Προτεστάντες έχουν απορρίψει τελείως την Ιερή Παράδοση και αρκούνται μόνο στην Αγία Γραφή. Και επειδή δεν έχουν ως οδηγό της ερμηνείας της Αγίας Γραφής την Ιερή Παράδοση, έχουν περιπέσει σε πλήθος κακοδοξιών και είναι διηρημένοι σε εκατοντάδες κοινοτήτων και παραφυάδων. Οι δε Ρωμαιοκαθολικοί (Παπικοί) και μετά την έβδομη Οικουμενική Σύνοδο πρόσθεσαν νέα δόγματα, τα οποία ή είναι σαφώς αντίθετα προς την Αγία Γραφή και την Ιερή Παράδοση (όπως είναι το δόγμα τους ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται «και εκ του Υιού», το περίφημο filioque), ή δεν μαρτυρούνται και δεν στηρίζονται ούτε στην Αγία Γραφή ούτε στην Ιερή Παράδοση των οκτώ πρώτων αιώνων.
Μόνο λοιπόν η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει τις δύο αυτές θείες και ουράνιες πηγές της διδασκαλίας της, την Αγία Γραφή και την Ιερή Παράδοση. Και η μεν Αγία Γραφή είναι γνωστή σε όλους. Της δε Ιερής Παράδοσης συντομότατη και περιληπτική έκθεση είναι το ιερό Σύμβολο της Πίστεως, το «Πιστεύω».
(Από την έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Ηλείας που έχει τίτλο: "ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ" - δια μεγάλους προσερχομένους στο άγιο Βάπτισμα - και την επιμελήθηκε ο θεολόγος κ. Γεώργιος Κομιώτης, Πρόεδρος της Δ.Ε. της Πανελληνίου Ενώσεως Θεολόγων Παραρτήματος Νομού Ηλείας).
Τα βιβλία της Αγίας Γραφής συγγράφηκαν από διαφόρους αγίους ανθρώπους κατά διάφορες εποχές, από τους χρόνους του Μωυσέως (περίπου 1500π.Χ.) έως του τελευταίου αποθανόντος αποστόλου και ευαγγελιστού Ιωάννου (περί το 100 μ.Χ.). Και τα περισσότερα των βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης γράφτηκαν στην εβραϊκή γλώσσα, μερικά στην αραμαϊκή και λίγα στην ελληνική. Αλλά και αυτά που γράφτηκαν στην εβραϊκή και αραμαϊκή μεταφράστηκαν κατά τον τρίτο π.Χ. αιώνα στη νεοελληνική χάριν των Ιουδαίων, οι οποίοι ζούσαν σε χώρες ελληνικές, όπου μιλιόταν η ελληνική γλώσσα και δεν γνώριζαν πλέον την εβραϊκή. Αυτή η μετάφραση είναι η περίφημη μετάφραση των εβδομήκοντα (Ο΄) ελληνιστών αλεξανδρινών φιλολόγων μεταφραστών. Τα βιβλία της Καινής Διαθήκης όλα γράφτηκαν στην ελληνική γλώσσα, γεγονός το οποίο αποτελεί εξαιρετική και μοναδική τιμή και ευλογία για το Ελληνικό Έθνος.
Όταν λέμε «Αγία Γραφή», εννοούμε το σύνολο των βιβλίων, τα οποία όπως αναφέραμε και πιο πάνω, γράφτηκαν από ευσεβείς άνδρες υπό την έμπνευση και καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος, γι’ αυτό δε λέγονται και είναι θεόπνευστα.
Ι. Ιστορικά βιβλία.
ΙΙ. Διδακτικά βιβλία
24. Ψαλμοί
25. Ιώβ
26. Παροιμίαι Σολομώντος
27. Εκκλησιαστής
28. Άσμα ασμάτων
29. Σοφία Σολομώντος
30. Σοφία Σειράχ
ΙΙΙ. Προφητικά βιβλία
31. Ωσηέ
32. Αμώς
33. Μιχαίας
34. Ιωήλ
35. Οβδιού
36. Ιωνάς
37. Ναούμ
38. Αββακούμ
39. Σοφονίας
40. Αγγαίος
41. Ζαχαρίας
42. Μαλαχίας
43. Ησαΐας
44. Ιερεμίας
45. Βαρούχ
46. Θρήνοι Ιερεμίου
47. Επιστολή Ιερεμίου
48. Ιεζεκιήλ
49. Δανιήλ
Β΄ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ
Ι. Ιστορικά βιβλία
1. Ευαγγέλιον κατά Ματθαίον
2. Ευαγγέλιον κατά Μάρκον
3. Ευαγγέλιον κατά Λουκάν
4. Ευαγγέλιον κατά Ιωάννην
5. Πράξεις των Αποστόλων
ΙΙ. Διδακτικά βιβλία
α. Επιστολές Αποστόλου Παύλου
6. Προς Ρωμαίους
7. Προς Κορινθίους Α’
8. Προς Κορινθίους Β΄
9. Προς Γαλάτας
10. Προς Εφεσίους
11. Προς Φιλιππησίους
12. Προς Κολασσαείς
13. Προς Θεσσαλονικείς Α΄
14. Προς Θεσσαλονικείς Β΄
15. Προς Τιμόθεον Α΄
16. Προς Τιμόθεον Β΄
17. Προς Τίτον
18. Προς Φιλήμονα
19. Προς Εβραίους
β. Καθολικές Επιστολές
20. Ιακώβου
21. Πέτρου Α΄
22. Πέτρου Β΄
23. Ιωάννου Α΄
24. Ιωάννου Β΄
25. Ιωάννου Γ΄
26. Ιούδα
ΙΙΙ. Προφητικό βιβλίο
1. Αποκάλυψις Ιωάννου
(Από την έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Ηλείας που έχει τίτλο: "ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ" - δια μεγάλους προσερχομένους στο άγιο Βάπτισμα - και την επιμελήθηκε ο θεολόγος κ. Γεώργιος Κομιώτης, Πρόεδρος της Δ.Ε. της Πανελληνίου Ενώσεως Θεολόγων Παραρτήματος Νομού Ηλείας).
24.Ποιός έγραψε τα βιβλία της ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ;
Α.Τι είναι η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ και ποιά βιβλία περιέχει;
Τα βιβλία της Αγίας Γραφής συγγράφηκαν από διαφόρους αγίους ανθρώπους κατά διάφορες εποχές, από τους χρόνους του Μωυσέως (περίπου 1500π.Χ.) έως του τελευταίου αποθανόντος αποστόλου και ευαγγελιστού Ιωάννου (περί το 100 μ.Χ.). Και τα περισσότερα των βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης γράφτηκαν στην εβραϊκή γλώσσα, μερικά στην αραμαϊκή και λίγα στην ελληνική. Αλλά και αυτά που γράφτηκαν στην εβραϊκή και αραμαϊκή μεταφράστηκαν κατά τον τρίτο π.Χ. αιώνα στη νεοελληνική χάριν των Ιουδαίων, οι οποίοι ζούσαν σε χώρες ελληνικές, όπου μιλιόταν η ελληνική γλώσσα και δεν γνώριζαν πλέον την εβραϊκή. Αυτή η μετάφραση είναι η περίφημη μετάφραση των εβδομήκοντα (Ο΄) ελληνιστών αλεξανδρινών φιλολόγων μεταφραστών. Τα βιβλία της Καινής Διαθήκης όλα γράφτηκαν στην ελληνική γλώσσα, γεγονός το οποίο αποτελεί εξαιρετική και μοναδική τιμή και ευλογία για το Ελληνικό Έθνος.
Ο απόστολος Παύλος ορίζει ως εξής το σκοπό, για τον οποίο συγγράφηκαν τα βιβλία της Αγίας Γραφής: «Πάσα γραφὴ θεόπνευστος καὶ ωφέλιμος πρὸς διδασκαλίαν, πρὸς έλεγχον, πρὸς επανόρθωσιν, πρὸς παιδείαν τὴν εν δικαιοσύνῃ, ίνα άρτιος ᾖ ο του Θεού άνθρωπος, πρὸς παν έργον αγαθὸν εξηρτισμένος» (Β΄ Τιμόθ. γ΄16-17). Λέει δηλαδή: ότι όλη η Αγία Γραφή έχει εμπνευσθεί από το Θεό και έχει συγγραφεί υπό τον άμεσο φωτισμό και την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος. Αλλά γι’ αυτό ακριβώς είναι πολύ ωφέλιμος στον άνθρωπο. Διδάσκει την αλήθεια, ελέγχει και φανερώνει τις πλάνες και τις παρεκτροπές των ανθρώπων, διορθώνει τους αμαρτάνοντες και παιδαγωγεί τον άνθρωπο, για να αποκτήσει τις αρετές που ζητεί από αυτόν ο Θεός. Μόνο δε με τον τρόπο αυτόν ο άνθρωπος του Θεού θα είναι τέλειος και κατηρτισμένος σε κάθε καλό έργο.
Α.Τι είναι η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ και ποιά βιβλία περιέχει;
Όταν λέμε «Αγία Γραφή», εννοούμε το σύνολο των βιβλίων, τα οποία όπως αναφέραμε και πιο πάνω, γράφτηκαν από ευσεβείς άνδρες υπό την έμπνευση και καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος, γι’ αυτό δε λέγονται και είναι θεόπνευστα.
Η Αγία Γραφή είναι το κατ’ εξοχήν θρησκευτικό βιβλίο της ανθρωπότητας, διότι περιέχει την υπό του Θεού αποκαλυφθείσα στους ανθρώπους αλήθεια. Βεβαίως στη σύνταξη και διατύπωση των νοημάτων και των λόγων της Αγίας Γραφής συνεργάσθηκε με το Θείο παράγοντα και ο ανθρώπινος παράγοντας. Και ο μεν Θείος παράγοντας, δηλαδή το Άγιο Πνεύμα, εξασφαλίζει στην Αγία Γραφή το αλάθητο. Αφού η Αγία Γραφή είναι θεόπνευστη, άρα είναι και αλάθητη. Κάθε τι που γράφεται σε αυτήν είναι πέρα ως πέρα αληθές και ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, έστω και αν εμείς δυσκολευόμαστε πολύ ή λίγο να το εννοήσουμε. Ο τρόπος όμως της διατύπωσης των θείων αληθειών, το γλωσσικό ιδίωμα, το ύφος είναι έργο του ανθρωπίνου παράγοντα, ανάλογα με τη λογοτεχνική ικανότητα των συγγραφέων των βιβλίων της Αγίας Γραφής.
Η Αγία Γραφή εκφράζει την αλήθεια αυτή με τους εξής λόγους. «Ὑπὸ Πνεύματος Ἁγίου φερόμενοι ἐλάλησαν ἅγιοι Θεοῦ ἄνθρωποι» (Β΄ Πέτρ. α΄ 21). Δηλαδή το Άγιο Πνεύμα φώτισε τους ανθρώπους συγγραφείς, οι οποίοι έθεσαν στην υπηρεσία Του τις νοητικές ικανότητες και τη γλώσσα τους. Αυτό τους φώτισε και τους προφύλαξε από κάθε πλάνη, ώστε να γράψουν μόνο όσα ο Θεός τους αποκάλυψε και τους οδήγησε να γράψουν.
Όσα βιβλία της Αγίας Γραφής γράφτηκαν προ Χριστού αποτελούν την Παλαιά Διαθήκη και είναι σαράντα εννέα (49), περιέχουν τις υπό του Θεού αποκαλυφθείσες αλήθειες και τα υπό την καθοδήγηση και έμπνευση του Θεού γραφέντα γεγονότα προ της γεννήσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Όσα γράφτηκαν μετά Χριστόν, αποτελούν την Καινή Διαθήκη και είναι είκοσι επτά (27), περιέχουν τις αλήθειες τις οποίες ο Κύριος αποκάλυψε στον κόσμο. Διαιρούνται τα βιβλία της Αγίας Γραφής, τόσο της Παλαιάς όσο και της Καινής Διαθήκης, ως προς το περιεχόμενο σε ιστορικά, διδακτικά και προφητικά ως εξής:
Α΄. ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗΙ. Ιστορικά βιβλία.
ΙΙ. Διδακτικά βιβλία
24. Ψαλμοί
25. Ιώβ
26. Παροιμίαι Σολομώντος
27. Εκκλησιαστής
28. Άσμα ασμάτων
29. Σοφία Σολομώντος
30. Σοφία Σειράχ
ΙΙΙ. Προφητικά βιβλία
31. Ωσηέ
32. Αμώς
33. Μιχαίας
34. Ιωήλ
35. Οβδιού
36. Ιωνάς
37. Ναούμ
38. Αββακούμ
39. Σοφονίας
40. Αγγαίος
41. Ζαχαρίας
42. Μαλαχίας
43. Ησαΐας
44. Ιερεμίας
45. Βαρούχ
46. Θρήνοι Ιερεμίου
47. Επιστολή Ιερεμίου
48. Ιεζεκιήλ
49. Δανιήλ
Β΄ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ
Ι. Ιστορικά βιβλία
1. Ευαγγέλιον κατά Ματθαίον
2. Ευαγγέλιον κατά Μάρκον
3. Ευαγγέλιον κατά Λουκάν
4. Ευαγγέλιον κατά Ιωάννην
5. Πράξεις των Αποστόλων
ΙΙ. Διδακτικά βιβλία
α. Επιστολές Αποστόλου Παύλου
6. Προς Ρωμαίους
7. Προς Κορινθίους Α’
8. Προς Κορινθίους Β΄
9. Προς Γαλάτας
10. Προς Εφεσίους
11. Προς Φιλιππησίους
12. Προς Κολασσαείς
13. Προς Θεσσαλονικείς Α΄
14. Προς Θεσσαλονικείς Β΄
15. Προς Τιμόθεον Α΄
16. Προς Τιμόθεον Β΄
17. Προς Τίτον
18. Προς Φιλήμονα
19. Προς Εβραίους
β. Καθολικές Επιστολές
20. Ιακώβου
21. Πέτρου Α΄
22. Πέτρου Β΄
23. Ιωάννου Α΄
24. Ιωάννου Β΄
25. Ιωάννου Γ΄
26. Ιούδα
ΙΙΙ. Προφητικό βιβλίο
1. Αποκάλυψις Ιωάννου
(Από την έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Ηλείας που έχει τίτλο: "ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ" - δια μεγάλους προσερχομένους στο άγιο Βάπτισμα - και την επιμελήθηκε ο θεολόγος κ. Γεώργιος Κομιώτης, Πρόεδρος της Δ.Ε. της Πανελληνίου Ενώσεως Θεολόγων Παραρτήματος Νομού Ηλείας).
25.Τί σημαίνει ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ;
Η ορθόδοξη πίστη, δεν είναι μόνο υπόθεση γνώσεως. Κυρίως είναι ορθός τρόπος ζωής. Ο Χριστός καλεί όλους μας όχι απλώς να Τον γνωρίσουμε, αλλά να ζήσουμε τη δική Του ζωή μέσα στην Εκκλησία που ο ίδιος ίδρυσε. Η συνεπής χριστιανική ζωή όλων μας είναι η πιό πειστική απόδειξη οτι η πίστη μας είναι η μόνη ορθή πίστη. Ο χριστιανός που ζεί ενωμένος με το Χριστό με τη συχνή προσευχή, με τακτική συμμετοχή στα μυστήρια και την κοινή λατρεία, τη ζωή και τα έργα της ενορίας του, βρίσκεται σε ασφάλεια. Ανήκοντας οργανικά και όχι τυπικά στα λογικά πρόβατα της ποίμνης του Χριστού, που είναι η Εκκλησία, δεν κινδυνεύει από τους λύκους, τους διάφορους δηλαδή αιρετικούς ( Ιω. 10,1-16).
Μόνο η αλήθεια του Θεού σώζει τον άνθρωπο. Αυτή η αλήθεια μας φανέρωσε ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός. Ήρθε στον κόσμο για να "κηρύξει το ευαγγέλιο του Θεού" (Μαρκ. 1,14). Να διδάξει και να "μαρτυρίσει την αλήθεια"(Ιω. 18,37). Γνωρίζοντας, λοιπόν ο άνθρωπος την αλήθεια του Χριστού ελευθερώνεται από την αμαρτία (Ιω. 8,32). Υπακούοντας σ' αυτήν μετέχει στην αληθινή ζωή (Ιω. 14,6). Απέναντι στην αλήθεια του Θεού βρίσκεται η πλάνη και η αίρεση. Η πλάνη αρνείται την αλήθεια και η αίρεση τη νοθεύει. Έτσι ο άνθρωπος που έπεσε σε πλάνη ή παρασύρθηκε απο την αίρεση χάνει τη δυνατότητα της σωτηρίας.
Η Εκκλησία που είναι "ο στύλος και το στήριγμα της αλήθειας"( Ά Τιμ. 3,15), απο τα πρώτα χρόνια ακόμη, αγωνίστηκε σκληρά να κρατήσει ακέραιη και ανόθευτη την αλήθεια, που μας παρέδωσε ο Χριστός. Η συνεχής φροντίδα των Αποστόλων και των διαδόχων τους ήταν να προφυλάξουν τους χριστιανούς από τις πλανεμένες διδασκαλίες των "ψευδοδιδασκάλων" και των "ψευδοπροφητών (Ματθ. 7,15 ΄Β Πετρ. 2,1 Ά Ιω. 4,1 ). Αληθινός χριστιανός, είναι ο άνθρωπος εκείνος που πιστεύει στην Αγία Τριάδα. Στον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα. Έχει αποδεχθεί και έχει ομολογήσει ότι ο Χριστός είναι ο Υιός του Θεού, ο Θεάνθρωπος Ιησούς, ο Εμμανουήλ και πως είναι ο Σωτήρας και Λυτρωτής του κόσμου. Είναι βαπτισμένος στο όνομα του Πατέρα, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος και χρισμένος με (Άγιο Μύρο) τις δωρεές και τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Με τη ζωή του και τις πράξεις του προσπαθεί καθημερινά να προκόπτει πνευματικά και να γίνει ζωντανό μέλος της Εκκλησίας.
Όλοι οι ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ Χριστιανοί είναι αδελφοί και μέλη της Εκκλησίας την οποία ίδρυσε ο Χριστός πάνω στο Σταυρό, χύνοντας το πανάγιο Αίμα Του.
Όλοι οι ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ Χριστιανοί είναι αδελφοί και μέλη της Εκκλησίας την οποία ίδρυσε ο Χριστός πάνω στο Σταυρό, χύνοντας το πανάγιο Αίμα Του.
Πίστη σημαίνει σιγουριά γι' αυτό που ελπίζουμε και βεβαιότητα γι' αυτά που δε βλέπουμε (Εβρ. 11,1). Πίστη είναι η αποδοχή του Θεού όπως μας αποκαλύπτεται. Δεν δημιουργούμε εμείς την πίστη στο Θεό. Μας την δίνει ο ίδιος. Πίστη είναι ανεπιφύλακτη εμπιστοσύνη στο Θεό, τον Κύριο του ουρανού και της γης. Εμπιστοσύνη σημαίνει ότι δέχομαι χωρίς αμφιβολία ότι ο Θεός εκπληρώνει τις υποσχέσεις Του. Η πίστη είναι απόλυτη υπακοή στο Θεό. Υπακοή σημαίνει ότι εφαρμόζω τις εντολές του Θεού, όπως η υπακοή της Παναγίας στον Ευαγγελισμό. Γνήσια πίστη είναι θαρραλέα ομολογία με λόγια και με έργα. Σήμερα όλοι διακηρύττουν τις πεποιθήσεις τους. Γιατί να αρνείται ο Χριστιανός; Η πίστη δεν είναι συναίσθημα, αλλά γνώση του Θεού. Η πίστη είναι ΛΟΓΙΚΗ· Είναι προσωπική απάντηση του ανθρώπου στην κλήση του Θεού για σωτηρία. Και οι δαίμονες πιστεύουν, αλλά δεν τηρούν την πίστη στη ζωή τους. Η πίστη είναι απαραίτητη για τη ζωή. Η γνώση δεν καταργεί την πίστη. Ο άνθρωπος πιστεύει περισσότερα από όσα γνωρίζει και βλέπει.
(Από την έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Ηλείας που έχει τίτλο: "ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ" - δια μεγάλους προσερχομένους στο άγιο Βάπτισμα - και την επιμελήθηκε ο θεολόγος κ. Γεώργιος Κομιώτης, Πρόεδρος της Δ.Ε. της Πανελληνίου Ενώσεως Θεολόγων Παραρτήματος Νομού Ηλείας).
26.Τι είναι οι Άγιες Εικόνες;
Οι εικόνες μας διδάσκουν και όχι μόνο. Εμπεριέχουν ούτε λίγο ούτε πολύ ολόκληρη τη διδασκαλία της Εκκλησίας και φυσικά διδάσκουν τους πάντες. Δείχνουν στους ανθρώπους μια άλλη πραγματικότητα μεταμορφωμένη με τη χάρη και τη δύναμη του Θεού. Απεικονίζουν το πρόσωπο του Ιησού Χριστού, της Υπεραγίας Θεοτόκου και των Αγίων. Η τιμή που αποδίδουμε στις άγιες εικόνες μεταβαίνει στο εικονιζόμενο πρόσωπο.
27.Γιατί και πώς πρέπει να διαβάζουμε την Αγία Γραφή
22 Δεκεμβρίου 1929, πατήρ Ιουστίνος Πόποβιτς
(Από το Δελτίο της Ενορίας Κοιμήσεως Θεοτόκου Βούλας, 1979).
22 Δεκεμβρίου 1929, πατήρ Ιουστίνος Πόποβιτς
(Από το Δελτίο της Ενορίας Κοιμήσεως Θεοτόκου Βούλας, 1979).
Η Αγία Γραφή είναι κατά κάποιον τρόπο η βιογραφία του Θεού στον κόσμο αυτό. Και μάλιστα από την Αγία Γραφή η Καινή Διαθήκη είναι η βιογραφία του σαρκωθέντος Θεού σ' αυτόν τον κόσμο. Μέσα σ' αυτήν περιγράφεται πώς ο Θεός, για να δείξει τον Εαυτό Του στους ανθρώπους, έστειλε τον Θεό Λόγο, ο οποίος σαρκώθηκε και έγινε άνθρωπος, και σαν άνθρωπος είπε στους ανθρώπους όλα όσα ο Θεός έχει, όλα όσα ο Θεός επιθυμεί για τον κόσμο αυτόν και για τους ανθρώπους που ζουν σ' αυτόν. Αποκάλυψε ο Θεός Λόγος το σχέδιο του Θεού προς τον κόσμο. Ο Θεός Λόγος με τη βοήθεια του λόγου, έδειξε τον Θεό στους ανθρώπους, όσο είναι δυνατό ο ανθρώπινος λόγος να περιλάβει τον Απερίληπτο Θεό. Ό,τι είναι απαραίτητο στον κόσμο αυτό και στους ανθρώπους που ζουν σ' αυτόν, ο Κύριος το έδωσε μέσα στην Αγία Γραφή. Μέσα σ' Αυτήν έδωσε τις απαντήσεις για όλα τα ερωτήματα. Δεν υπάρχουν ερωτήματα που να βασανίζουν την ανθρώπινη ψυχή και για τα οποία να μην έχει δοθεί μέσα στην Αγία Γραφή είτε άμεση είτε έμμεση απάντηση. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να επινοήσουν περισσότερα ερωτήματα απ' όσες απαντήσεις υπάρχουν μέσα στην Αγία Γραφή. Το ότι δεν βρίσκεις στην Αγία Γραφή απάντηση σε κάποιο σου ερώτημα, σημαίνει ή ότι έθεσες ασήμαντο ερώτημα ή ότι δεν μπόρεσες να διαβάσεις την Αγία Γραφή και να πάρεις την τελική απάντηση.
Στην Αγία Γραφή ο Θεός έδειξε:
Γενικά, ο Θεός στην Αγία Γραφή είπε όσα χρειάζονταν να πει στους ανθρώπους. Στην Αγία Γραφή βρίσκεται η βιογραφία του κάθε ανθρώπου, του καθενός μας ανεξαιρέτως. Σ' αυτήν ο καθένας μας μπορεί να βρει ολόκληρο τον εαυτό του να παρουσιάζεται και να περιγράφεται λεπτομερώς: όλες οι αρετές σου και τα ελαττώματα που έχεις και δεν έχεις. Θα βρεις τους δρόμους μέσω των οποίων η ψυχή σου και η ψυχή κάθε ανθρώπου, βαδίζει από την αμαρτία στην τελειότητα και ολόκληρο το δρόμο από τον άνθρωπο ως το Θεό και από τον άνθρωπο ως το διάβολο. Στην Αγία Γραφή θα βρεις τρόπους πώς ν' απελευθερωθείς από την αμαρτία, θα βρεις με μια λέξη, όλη την ιστορία της αμαρτίας και της αμαρτωλότητος, και όλη την ιστορία της αρετής και των δικαίων.
Είσ
αι θλιμμένος; στην Αγία Γραφή θα βρεις παρηγοριά. Είσαι λυπημένος; την χαρά. είσαι θυμώδης; την γαλήνη. είσαι εμπαθής; την σωφροσύνη. είσαι άφρων; την σοφία. είσαι κακός; την καλωσύνη. είσαι εγκληματίας; το έλεος και την δικαιοσύνη. είσαι μισάνθρωπος; την αγάπη. Σ' αυτήν θα βρεις φάρμακο για όλες σου τις ατέλειες και τα ελαττώματα, και τροφή για όλες σου τις αρετές και τις ασκήσεις. Είσαι αγαθός; Η Αγία Γραφή θα σε μάθει να γίνεις αγαθώτερος και αγαθώτατος. Είσαι ευαίσθητος; αυτή θα σε μάθει την αγγελική τρυφερότητα. είσαι έξυπνος; αυτή θα σε μάθει την σοφία. αγαπάς την ομορφιά και την ωραιότητα του τρόπου και του λόγου; Δεν υπάρχει ωραιότερος και συγκινητικώτερος από τον λόγο που υπάρχει στο βιβλίο του Ιώβ, και του Σολομώντος, και του Δαβίδ, και του Ιωάννου του Θεολόγου, και του Αποστόλου Παύλου... Εδώ η μουσική, η αγγελική μουσική της αιώνιας αλήθειας του Θεού, ντύθηκε με ανθρώπινες λέξεις.
αι θλιμμένος; στην Αγία Γραφή θα βρεις παρηγοριά. Είσαι λυπημένος; την χαρά. είσαι θυμώδης; την γαλήνη. είσαι εμπαθής; την σωφροσύνη. είσαι άφρων; την σοφία. είσαι κακός; την καλωσύνη. είσαι εγκληματίας; το έλεος και την δικαιοσύνη. είσαι μισάνθρωπος; την αγάπη. Σ' αυτήν θα βρεις φάρμακο για όλες σου τις ατέλειες και τα ελαττώματα, και τροφή για όλες σου τις αρετές και τις ασκήσεις. Είσαι αγαθός; Η Αγία Γραφή θα σε μάθει να γίνεις αγαθώτερος και αγαθώτατος. Είσαι ευαίσθητος; αυτή θα σε μάθει την αγγελική τρυφερότητα. είσαι έξυπνος; αυτή θα σε μάθει την σοφία. αγαπάς την ομορφιά και την ωραιότητα του τρόπου και του λόγου; Δεν υπάρχει ωραιότερος και συγκινητικώτερος από τον λόγο που υπάρχει στο βιβλίο του Ιώβ, και του Σολομώντος, και του Δαβίδ, και του Ιωάννου του Θεολόγου, και του Αποστόλου Παύλου... Εδώ η μουσική, η αγγελική μουσική της αιώνιας αλήθειας του Θεού, ντύθηκε με ανθρώπινες λέξεις.
Όσο περισσότερο ο άνθρωπος διαβάζει και μελετά την Αγία Γραφή, τόσο περισσότερο βρίσκει αιτίες όλο και πιο πολύ να την μελετά ασταμάτητα. Αυτή είναι, κατά τους λόγους του Αγίου Χρυσοστόμου, σαν την εύοσμο ρίζα, που όσο περισσότερο τρίβεται, τόσο περισσότερο ευωδιάζει.
Όσο βασικό είναι το γιατί πρέπει να διαβάζει κανείς την Αγία Γραφή, το ίδιο επίσης βασικό είναι το
Πώς πρέπει να διαβάζει κανείς την Αγ. Γραφή
Οι άγιοι Πατέρες, με επικεφαλής τον Άγιο Χρυσόστομο, είναι οι καλύτεροι καθηγητές σ' αυτό. Ο Άγιος Χρυσόστομος, μπορούμε να πούμε, έγραψε το Πέμπτο Ευαγγέλιο. Οι άγιοι Πατέρες συνιστούν σοβαρή προετοιμασία για την ανάγνωση και την μελέτη της Αγίας Γραφής. Και η προετοιμασία έγκειται σε τί; Κατ' αρχήν στην προσευχή. Προσευχήσου στον Κύριο να φωτίσει τον νου σου, ώστε να κατανοήσεις τους λόγους της Αγίας Γραφής, και να χαριτώσει την καρδιά σου να αισθανθείς την αλήθεια των λόγων αυτών και την ζωή. Συνειδητοποίησε ότι αυτά είναι τα λόγια του Θεού, που Αυτός ο Ίδιος απευθύνει σε σένα. Η προσευχή, σε σχέση με τις άλλες ευαγγελικές αρετές, είναι η καταλληλότερη για να καταστήσει ικανό τον άνθρωπο να κατανοήσει την Αγία Γραφή.
Και πώς πρέπει να διαβάζεται η Αγ. Γραφή
Με προσευχή, φόβο και σεβασμό, γιατί σε κάθε λέξη υπάρχει και από μια σταγόνα αιώνιας αλήθειας, και όλες οι λέξεις αποτελούν απέραντο ωκεανό της Αιώνιας Αλήθειας. Η Αγία Γραφή δεν είναι βιβλίο, αλλά ζωή. Γιατί οι λέξεις της «πνεύμα και ζωή εστιν» (Ιωάν. 6, 63), γι' αυτό μπορούν να γίνουν καταληπτές εάν τις κάνουμε ψυχή της ψυχής μας και ζωή της ζωής μας. Αυτό είναι βιβλίο που διαβάζεται με ζωή, με έργο. Πρώτα αξίζει να ζήσει κανείς και μετά να καταλάβει... Δούλεψε για να καταλάβεις. Αυτό είναι βασικός κανόνας της ορθοδόξου ερμηνευτικής....
Ξέρετε πότε ο άνθρωπος είναι σοφός μπροστά στα μάτια του Κυρίου μας Ιησού Χριστού; Όταν ακούει τους λόγους και τους εκτελεί. Η αρχή της σοφίας είναι η υπακοή στον λόγον του Θεού (Ματθ. 7, 24). Κάθε λόγος του Σωτήρος έχει την ισχύ και την δύναμη να θεραπεύσει και τις φυσικές και τις ψυχικές ασθένειες. «Ειπέ λόγω, και ιαθήσεται ο παις μου» (Ματθ. 8, 8). Ο Σωτήρ «είπε λόγω» και θεραπεύθηκε ο δούλος του εκατοντάρχου. Όπως τότε, έτσι και τώρα, ο Κύριος αδιάκοπα επαναλαμβάνει τους λόγους Του και σε σένα και σε μένα και σ' όλους μας. Μόνο πρέπει να σταθούμε, να εμβαθύνουμε σ' αυτούς και να τους δεχθούμε με την πίστη του εκατοντάρχου. Και το θαύμα θα γίνει και σε μας. Και θα θεραπευθεί η ψυχή μας όπως ακριβώς θεραπεύθηκε ο δούλος του εκατοντάρχου. Γιατί στο Ευαγγέλιο είναι γραμμένο και το ακόλουθο: «προσήνεγκαν αυτώ δαιμονιζομένους πολλούς και εξέβαλε τα πνεύματα λόγω, και πάντας τους κακώς έχοντας εθεράπευσεν» (Ματθ. 8, 16). Αυτό κάνει και σήμερα, γιατί ο Κύριος «Ιησούς Χριστός χθες και σήμερον ο Αυτός, και εις τους αιώνας» (Εβρ. 13, 8).
Στην μέλλουσα Κρίση θα κριθούν εκείνοιπου δεν υπάκουσαν στο λόγο του Θεού
Και θα είναι ανεκτότερη η γη των Σοδόμων και της Γομόρρας απ' ό,τι η ημέρα της κρίσεως γι' αυτούς (Ματθ. 10, 14-15). Πρόσεξε! Στην τελική κρίση θα σου ζητηθεί λόγος, για το τί έκανες με τους λόγους του Θεού, για το αν τους υπάκουσες και υιοθέτησες, αν χαιρόσουν ή ντρεπόσουν γι' αυτούς. Αν ντρεπόσουν γι' αυτούς, και ο Θεός θα ντραπεί για σένα «όταν έλθη εν τη δόξη του Πατρός Αυτού μετά των αγγέλων των αγίων» (Μάρκ. 8, 38). Λίγες είναι οι λέξεις των ανθρώπων που δεν είναι έρημες και κενές, γι' αυτό και είναι λίγες εκείνες για τις οποίες δεν θα κριθούμε (Ματθ. 12, 36). Για ν' αποφύγει αυτό ο άνθρωπος πρέπει να μελετήσει και να μάθει τα λόγια του Θεού από την Αγία Γραφή, να τα οικειοποιηθεί. Γιατί γι' αυτόν το λόγο ο Θεός τα ανακοίνωσε στους ανθρώπους, για να τα κάνουν κτήμα τους και μέσω αυτών να κάνουν δική τους και την ίδια την Αλήθεια του Θεού.
Σε κάθε λόγο του Σωτήρος υπάρχει περισσότερη αιωνιότητα και αφθαρσία, απ' ό,τι σ' ολόκληρο τον ουρανό και σ' ολόκληρη την γη με ολόκληρη την ιστορία τους. Γι' αυτό ο Κύριος είπε: «ο ουρανός και η γη παρελεύσονται, οι δε λόγοι μου ου μη παρέλθωσιν» (Ματθ. 24, 35). Αυτό σημαίνει ότι στους λόγους του Σωτήρος υπάρχει ο Θεός και κάθε τι θεϊκό, γι' αυτό δεν θα παρέλθουν. Ο άνθρωπος που τους οικειοποιείται γίνεται πιο άφθαρτος από τον ουρανό και την γη, γιατί μέσα σ' αυτούς υπάρχει μία δύναμη που κάνει τον άνθρωπο αθάνατο και αιώνιο....
Στους λόγους του Θεού υπάρχει κάποιος χυμός αθανασίας, ο οποίος με την ανάγνωση των λόγων Του πέφτει σταγόνα - σταγόνα στην ψυχή του ανθρώπου και την ζωογονεί από το θάνατο και τη φθορά. Αυτό αποκαλύπτει ο Σωτήρ όταν λέει: «Αμήν, αμήν λέγω υμίν, ότι ο τον λόγον μου ακούων και πιστεύων τω πέμψαντί με έχει ζωήν αιώνιον... και μεταβέβηκε εκ του θανάτου εις την ζωήν» (Ιωάν. 5, 24). Τούτο σημαίνει ότι με την ανάγνωση, και την εκμάθηση των λόγων του Θεού διδάσκεσαι την αθανασία και την αιωνιότητα, διδάσκεσαι την αθάνατη και αιώνια ζωή. Αν πιστεύεις σ' αυτούς τους λόγους μ' όλη σου την πίστη, έμαθες ήδη τί είναι αιώνια ζωή και πέρασες από τον θάνατο στη ζωή. Γι' αυτό ο Σωτήρ επιμένει αποφασιστικά: «Αμήν, αμήν λέγω υμίν, εάν τις τον εμόν λόγον τηρήση, θάνατον ου μη θεωρήση εις τον αιώνα» (Ιωάν. 8, 51).
Κάθε λόγος του Χριστού είναι γεμάτος Θεό, γι' αυτό όταν εισέρχεται στην ψυχή του ανθρώπου, την καθαρίζει από κάθε ρύπο. Από κάθε του λόγο βγαίνει δύναμη, η οποία καθαρίζει από την αμαρτία....
Κάθε λόγος του Σωτήρος είναι γεμάτος Αλήθεια και όταν εισέλθει στην ψυχή την αγιάζει σ' όλη την αιωνιότητα....
Σε κάθε λόγο του Σωτήρος υπάρχουν πολλές υπερφυσικές αλήθειες και ευλογίες. Και αυτό είναι που χαριτώνει την ψυχή του ανθρώπου, όταν ο λόγος του Χριστού την επισκεφτεί... Σαν ζώσα χαροποιός δύναμη, ο λόγος του Θεού ενεργεί θαυματουργικά και ζωοδοτικά, όταν ο άνθρωπος τον ακούει και τον δέχεται με πίστη (Α' Θεσ. 2, 13). Όλα έχουν σπιλωθεί από την αμαρτία, αλλά και όλα καθαρίζονται με τον λόγο του Θεού και την προσευχή, τα πάντα, κάθε δημιούργημα του Θεού από τον άνθρωπο ως το σκουλήκι (Α' Τιμ. 4, 6). Με την Αλήθεια που φέρει μέσα του, με την Δύναμη που έχει μέσα του, ο λόγος του Θεού είναι «τομώτερος υπέρ πάσαν μάχαιραν δίστομον και διικνούμενος άχρι μερισμού ψυχής τε και πνεύματος, αρμών τε και μυελών, και κριτικός ενθυμήσεων και εννοιών καρδίας» (Εβρ. 4, 12)....
Όλοι οι λόγοι, που είπε ο Θεός στους ανθρώπους, προέρχονται από τον Αιώνιο Λόγο, που είναι Λόγος ζωής και παρέχει Αιώνια ζωή. Ζώντας με τον Λόγο αυτό ο άνθρωπος αναγεννάται από το θάνατο στη ζωή. Γεμίζοντας τον εαυτό του με την αιώνια ζωή, ο άνθρωπος γίνεται νικητής του θανάτου και κοινωνός θείας φύσεως (Β' Πέτρ. 1, 4) και η μακαριότητά του δεν θα έχει τέλος.
Σ' όλα αυτά το βασικό, το βασικώτερο, είναι η πίστη και το αίσθημα αγάπης προς τον Κύριο Ιησού Χριστό. Γιατί με την θαλπωρή αυτού του αισθήματος ανοίγεται το μυστήριο κάθε λόγου του Θεού, όπως με την θαλπωρή των ακτίνων του ήλιου ανοίγει ο κάλυκας του εύοσμου λουλουδιού. Αμήν.
22 Δεκεμβρίου 1929, πατήρ Ιουστίνος Πόποβιτς
(Από το Δελτίο της Ενορίας Κοιμήσεως Θεοτόκου Βούλας, 1979).
(Από το Δελτίο της Ενορίας Κοιμήσεως Θεοτόκου Βούλας, 1979).
το θεόσδοτο βιβλίο της σωτηρίας μας"
ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ»
πηγή:www.impantokratoros.gr
28.Μνημόσυνο- Ψυχοσάββατο
Γενικά μνημόσυνο ονομάζεται η τελετή εκείνη που γίνεται σε μνήμη νεκρών. Συνήθως είναι θρησκευτική και συνοδεύεται με σχετικές δεήσεις προς ανάπαυση της ψυχής των.
Κατ΄ άλλη εκδοχή καλείται έτσι και αυτός ο ίδιος ο τάφος του νεκρού (μνήμα ή μνημούρι)
Μετά το πέρας της τελετής του μνημοσύνου ακολουθεί το μοίρασμα κολλύβων στους συμμετέχοντες (όπως και στην κηδεία). Τα κόλλυβα ή "στερνά" είναι ένα γλύκισμα με κύρια συστατικά βρασμένο σιτάρι, σταφίδες και άλλα "ηδύσματα" καθώς και ζάχαρη. Αυτά λέγονται και "συγχώρια" επειδή καθένας που λαμβάνει για να φάει εύχεται τη συγχώρεση του νεκρού από τον Θεό με τη φράση "Θεός συγχωρέστον" ή "Θεός συγχωρέστω". Κόλλυβα δε μοιράζονται στο τρισάγιο.
Ψυχοσάββατο όμως θεωρείται κυρίως το Σάββατο πριν την Κυριακή των
Απόκρεω και το Σάββατο πριν την Κυριακή της Πεντηκοστής, οπότε και τελούνται επίσημα μνημόσυνα της Εκκλησίας υπέρ των κεκοιμημένων "των επ' ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου, [...] ευσεβώς ορθοδόξων, βασιλέων, πατριαρχών, αρχιερέων, ιερέων, ιερομόναχων, ιεροδιακόνων, μοναχών, μοναζουσών, πατέρων, προπατόρων, πάππων, προπάππων, γονέων, συζύγων, τέκνων, αδελφών και συγγενών ημών εκ των απ' αρχής και μέχρι των εσχάτων".
Η ταξη της ημερας υπαρχει στο Τυπικό της Εκκλησίας .Η καθιέρωση του Ψυχοσάββατου είναι μια υπόμνηση ότι το σώμα θα αναστηθεί κατά την Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, για να ενωθεί με την αθάνατη ψυχή σύμφωνα με τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Σύμφωνα με άλλη παράδοση, η καθιέρωση των κόλλυβων συνδέεται με ένα θαύμα που έκανε ο άγιος Θεόδωρος ο Τήρων επί Ιουλιανού, που ήταν αντίθετος στη νηστεία των χριστιανών. Ο αυτοκράτορας, διέταξε τον έπαρχο της Κωνσταντινούπολης, όταν πλησίαζε η πρώτη εβδομάδα των νηστειών, να εξαφανίσουν από την αγορά κάθε είδους τρόφιμα και να αφήσουν μόνο τα ειδωλόθυτα, ώστε να αναγκαστούν οι χριστιανοί να φάνε από αυτά που προέρχονταν από τις θυσίες. Τότε ο άγιος Θεόδωρος παρουσιάστηκε ως οπτασία στον πατριάρχη Ευδόξιο και του φανέρωσε το σχέδιο του Ιουλιανού, υποδεικνύοντας του συγχρόνως να χρησιμοποιήσουν οι χριστιανοί, αντί για άλλη τροφή, κόλλυβα.
Κατόπιν, με βάση την αρχαία δοξασία ότι οι νεκροί έχουν την ικανότητα να γνωρίζουν και να προλέγουν το μέλλον, το Ψυχοσάββατο αυτό είχε συνδυαστεί από παλιά με μαντικές λαϊκές δοξασίες όπου οι ανύπαντρες νέες έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους κόλλυβα των Αγίων Θεοδώρων, πιστεύοντας ότι θα δουν στο όνειρο τους τον άντρα που θα παντρευτούν. Σε άλλη εκδοχή, αυτή η μαντική τελετή γινόταν μεσάνυχτα (που πιστευόταν πως ήταν η ώρα των νεκρών), σε ένα σταυροδρόμι.
Οι αρχαίοι έλληνες τελούσαν μνημόσυνο την 3η, την 9η και την 30ή από της ημέρας θανάτου, καλούμενο το τελευταίο "τριακάς" όπου γινόταν και νεκρόδειπνο, καθώς και κατ'έτος κατά την επέτειο των γενεθλίων του αποθανόντος. Στο Άργος το πρώτο μνημόσυνο γινόταν υπέρ του νεκρού προς τιμή όμως του Απόλλωνα, το δε της 30ης προς τιμή του Ερμή. Γενικά σε όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο τελούνταν μνημόσυνα καλούμενα "Νεκύσια" με προσφορές οίνου, ελαίου, αρωμάτων και με θυσία κόκορα ή κότας, χρώματος όμως κατά κανόνα μαύρου.
Σε αντίθεση με τους αρχαίους Έλληνες οι Εβραίοι φαίνεται πως δεν τηρούσαν παρόμοιο έθιμο. Στη Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται μόνο μια φορά παρόμοιο γεγονός στο Β' Μακκαβαίων (12, 43) όταν ο Ιούδας φέρεται πως έστειλε από λάφυρα πολέμου το χρηματικό ποσό των περίπου 2.000 δραχμών στο ναό της Ιερουσαλήμ για τέλεση μνημοσύνου "θυσίας" για τα αμαρτήματα των νεκρών Εβραίων που σκοτώθηκαν σε μάχη επειδή προς στιγμή είχαν παραπλανηθεί στην ειδωλολατρεία που γι΄ αυτόν τον λόγο και σκοτώθηκαν!.
Συνεπώς σήμερα τα μνημόσυνα των Χριστιανών φαίνεται ότι αποτελούν ιστορική συνέχεια του αρχαίου ελληνικού εθίμου, τόσο κατά πεποίθηση, όσο και κατά περιόδους τέλεσης. Περί των μνημοσύνων των πρώτων χριστιανών έχουν αναφέρει οι Τερτυλλιανός, Κυπριανός, Αυγουστίνος, Διονύσιος Αρεοπαγίτης, Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Γρηγόριος Νύσσης κ.ά.
Αντίθετα η Καθολική Εκκλησία από του 6ου αιώνος παραδέχεται στο δόγμα της το "Καθαρτήριο Πύρ" και έτσι απομακρύνθηκε των αρχών που οι Πατέρες είχαν θεσπίσει σχετικά. Από τους Βυζαντινούς χρόνους η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία τηρεί κατά παράδοση τέλεση μνημοσύνων υπέρ αναπαύσεως των νεκρών κατά τη 3η ημέρα από του θανάτου (που σχετίζεται με την Ανάσταση), την 9η, την 40η (που σχετίζεται με την Ανάληψη), στη συμπλήρωση 3 μηνών, 6 μηνών και έτους. Μετά τη συμπλήρωση έτους τελούνται μνημόσυνα υπέρ όλων των νεκρών της οικογένειας, Βασιλέων και λαϊκών κατά τον εσπερινό της Παρασκευής των Απόκρεων ενώ την Παρασκευή της Τυροφάγου μόνο για τους κληρικούς, καθώς επίσης (και για όλους) το Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων (α' Σάββατο Νηστειών), το Σάββατο του Λαζάρου ως και στον εσπερινό της Παρασκευής της προηγουμένης του Ψυχοσαββάτου της Πεντηκοστής (κοινώς του Ρουσαλιού).
Ειδικότερα η Εκκλησία της Ελλάδος καθόρισε επιπλέον τη Γ' Κυριακή των Νηστειών (ή Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως) ετήσιο μνημόσυνο των "υπέρ πίστεως και Πατρίδος αγωνισαμένων και πεσόντων...". Παλαιότερα είχε επίσης καθορισθεί και η 29η Αυγούστου ετήσιο μνημόσυνο για τους πεσόντες εναντίον των συμμοριτών.
Ιδιαίτερα για το πολιτικό μνημόσυνο, ο όρος αποτελεί μια λύση για την αποφυγή θρησκευτικών συνειρμών.
Μεσα στην ιδιαίτερη μέριμνά της για τούς κεκοιμημένους η αγία Ορθόδοξη Εκκλησία μας έχει καθορίσει ξεχωριστή ημέρα της εβδομάδος γι’ αυτούς.
… Ρωτάτε, γιατί μνημονεύουμε τους “κεκοιμημένους “. Γιατί έτσι διδαχθήκαμε από την αγία Εκκλησία μας. Γιατί έτσι παραλάβαμε από τους θεοφώτιστους και πνευματοφόρους πατέρες μας. Γιατί έτσι γινόταν και γίνεται σε όλους τους χριστιανικούς αιώνες, από την αποστολική εποχή μέχει σήμερα. …
Κατ΄ άλλη εκδοχή καλείται έτσι και αυτός ο ίδιος ο τάφος του νεκρού (μνήμα ή μνημούρι)
Θρησκευτικά μνημόσυνα
Το θρησκευτικό μνημόσυνο έχει δύο μορφές. Είτε ψάλλεται τρισάγιο στον τάφο του νεκρού είτε ψάλλεται επιμνημόσυνη δέηση στην εκκλησία μετά τη λειτουργία (συνήθως αμέσως πριν την απόλυση). Τρισάγιο γίνεται στο τριήμερο ("τριήμερα") και στις εννιά ημέρες ("εννιάμερα") από τον θάνατο του νεκρού, ενώ επιμνημόσυνη δέηση ψάλλεται στο "σαρανταήμερο" ή "στα σαράντα" (δηλαδή στις σαράντα ημέρες), στους τρεις μήνες ("τρίμηνα"), στους έξι μήνες ("εξάμηνα") και στο χρόνο (ετήσιο) από τον θάνατο καθώς και στα τρία χρόνια από την κηδεία όπου γίνεται και η εκταφή. Αναγγέλεται στις εφημερίδες, αλλά και με ειδικά αγγελτήρια που επικολλούνται στην περιοχή - γειτονιά που ζούσε ο νεκρός.Μετά το πέρας της τελετής του μνημοσύνου ακολουθεί το μοίρασμα κολλύβων στους συμμετέχοντες (όπως και στην κηδεία). Τα κόλλυβα ή "στερνά" είναι ένα γλύκισμα με κύρια συστατικά βρασμένο σιτάρι, σταφίδες και άλλα "ηδύσματα" καθώς και ζάχαρη. Αυτά λέγονται και "συγχώρια" επειδή καθένας που λαμβάνει για να φάει εύχεται τη συγχώρεση του νεκρού από τον Θεό με τη φράση "Θεός συγχωρέστον" ή "Θεός συγχωρέστω". Κόλλυβα δε μοιράζονται στο τρισάγιο.
Ψυχοσάββατο
Στον εβδομαδιαίο λειτουργικό κύκλο, η προσευχή της Εκκλησίας κάθε Σάββατο είναι αφιερωμένη στους κεκοιμημένους, σε ανάμνηση της εις Άδη καθόδου του Χριστού κατά το Μ. Σάββατο.Ψυχοσάββατο όμως θεωρείται κυρίως το Σάββατο πριν την Κυριακή των
Απόκρεω και το Σάββατο πριν την Κυριακή της Πεντηκοστής, οπότε και τελούνται επίσημα μνημόσυνα της Εκκλησίας υπέρ των κεκοιμημένων "των επ' ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου, [...] ευσεβώς ορθοδόξων, βασιλέων, πατριαρχών, αρχιερέων, ιερέων, ιερομόναχων, ιεροδιακόνων, μοναχών, μοναζουσών, πατέρων, προπατόρων, πάππων, προπάππων, γονέων, συζύγων, τέκνων, αδελφών και συγγενών ημών εκ των απ' αρχής και μέχρι των εσχάτων".
Η ταξη της ημερας υπαρχει στο Τυπικό της Εκκλησίας .Η καθιέρωση του Ψυχοσάββατου είναι μια υπόμνηση ότι το σώμα θα αναστηθεί κατά την Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, για να ενωθεί με την αθάνατη ψυχή σύμφωνα με τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Το Ψυχοσάββατο στη Λαογραφία
Στη γιορτή των Αγ. θεοδώρων τιμούνται μαζί, οι μεγαλομάρτυρες ΄΄Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων΄΄ του 3ου αιώνα και Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης του 4ου αιώνα. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Θεόδωρος ο Τήρων που ονομάστηκε έτσι επειδή ήταν στρατιώτης επί Διοκλητιανού στο τάγμα των Τηρώνων (νεοσύλλεκτων), κατά τη διάρκεια λιμού στην περιοχή των Ευχαΐτων της Γαλατίας, έθρεψε τον πληθυσμό μιας πόλης με κόλλυβα. Από τότε καθιερώθηκε να προσφέρονται στους ναούς, το Σάββατο της πρώτης εβδομάδας των Νηστειών (και Ψυχοσάββατο), κόλλυβα.Σύμφωνα με άλλη παράδοση, η καθιέρωση των κόλλυβων συνδέεται με ένα θαύμα που έκανε ο άγιος Θεόδωρος ο Τήρων επί Ιουλιανού, που ήταν αντίθετος στη νηστεία των χριστιανών. Ο αυτοκράτορας, διέταξε τον έπαρχο της Κωνσταντινούπολης, όταν πλησίαζε η πρώτη εβδομάδα των νηστειών, να εξαφανίσουν από την αγορά κάθε είδους τρόφιμα και να αφήσουν μόνο τα ειδωλόθυτα, ώστε να αναγκαστούν οι χριστιανοί να φάνε από αυτά που προέρχονταν από τις θυσίες. Τότε ο άγιος Θεόδωρος παρουσιάστηκε ως οπτασία στον πατριάρχη Ευδόξιο και του φανέρωσε το σχέδιο του Ιουλιανού, υποδεικνύοντας του συγχρόνως να χρησιμοποιήσουν οι χριστιανοί, αντί για άλλη τροφή, κόλλυβα.
Κατόπιν, με βάση την αρχαία δοξασία ότι οι νεκροί έχουν την ικανότητα να γνωρίζουν και να προλέγουν το μέλλον, το Ψυχοσάββατο αυτό είχε συνδυαστεί από παλιά με μαντικές λαϊκές δοξασίες όπου οι ανύπαντρες νέες έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους κόλλυβα των Αγίων Θεοδώρων, πιστεύοντας ότι θα δουν στο όνειρο τους τον άντρα που θα παντρευτούν. Σε άλλη εκδοχή, αυτή η μαντική τελετή γινόταν μεσάνυχτα (που πιστευόταν πως ήταν η ώρα των νεκρών), σε ένα σταυροδρόμι.
Προέλευση
Τα μνημόσυνα είναι πανάρχαιο έθιμο. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως με δεήσεις, θυσίες και προσφορές ήταν δυνατόν να πετύχουν την συγνώμη των Θεών για τα αμαρτήματα των νεκρών (Ιλιάδα Ι 497). Υπήρχαν μάλιστα και ιερείς αγύρτες που επισκέπτονταν τις οικίες των πλουσίων, ισχυριζόμενοι πως είχαν από τους θεούς την εξουσία να συγχωρούν τις αμαρτίες "ζώντων και νεκρών" με κατάλληλες γι΄ αυτές ιεροτελεστίες και θυσίες (Πλάτων "Πολιτείαι" Β' 364).Οι αρχαίοι έλληνες τελούσαν μνημόσυνο την 3η, την 9η και την 30ή από της ημέρας θανάτου, καλούμενο το τελευταίο "τριακάς" όπου γινόταν και νεκρόδειπνο, καθώς και κατ'έτος κατά την επέτειο των γενεθλίων του αποθανόντος. Στο Άργος το πρώτο μνημόσυνο γινόταν υπέρ του νεκρού προς τιμή όμως του Απόλλωνα, το δε της 30ης προς τιμή του Ερμή. Γενικά σε όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο τελούνταν μνημόσυνα καλούμενα "Νεκύσια" με προσφορές οίνου, ελαίου, αρωμάτων και με θυσία κόκορα ή κότας, χρώματος όμως κατά κανόνα μαύρου.
Σε αντίθεση με τους αρχαίους Έλληνες οι Εβραίοι φαίνεται πως δεν τηρούσαν παρόμοιο έθιμο. Στη Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται μόνο μια φορά παρόμοιο γεγονός στο Β' Μακκαβαίων (12, 43) όταν ο Ιούδας φέρεται πως έστειλε από λάφυρα πολέμου το χρηματικό ποσό των περίπου 2.000 δραχμών στο ναό της Ιερουσαλήμ για τέλεση μνημοσύνου "θυσίας" για τα αμαρτήματα των νεκρών Εβραίων που σκοτώθηκαν σε μάχη επειδή προς στιγμή είχαν παραπλανηθεί στην ειδωλολατρεία που γι΄ αυτόν τον λόγο και σκοτώθηκαν!.
Συνεπώς σήμερα τα μνημόσυνα των Χριστιανών φαίνεται ότι αποτελούν ιστορική συνέχεια του αρχαίου ελληνικού εθίμου, τόσο κατά πεποίθηση, όσο και κατά περιόδους τέλεσης. Περί των μνημοσύνων των πρώτων χριστιανών έχουν αναφέρει οι Τερτυλλιανός, Κυπριανός, Αυγουστίνος, Διονύσιος Αρεοπαγίτης, Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Γρηγόριος Νύσσης κ.ά.
Αντίθετα η Καθολική Εκκλησία από του 6ου αιώνος παραδέχεται στο δόγμα της το "Καθαρτήριο Πύρ" και έτσι απομακρύνθηκε των αρχών που οι Πατέρες είχαν θεσπίσει σχετικά. Από τους Βυζαντινούς χρόνους η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία τηρεί κατά παράδοση τέλεση μνημοσύνων υπέρ αναπαύσεως των νεκρών κατά τη 3η ημέρα από του θανάτου (που σχετίζεται με την Ανάσταση), την 9η, την 40η (που σχετίζεται με την Ανάληψη), στη συμπλήρωση 3 μηνών, 6 μηνών και έτους. Μετά τη συμπλήρωση έτους τελούνται μνημόσυνα υπέρ όλων των νεκρών της οικογένειας, Βασιλέων και λαϊκών κατά τον εσπερινό της Παρασκευής των Απόκρεων ενώ την Παρασκευή της Τυροφάγου μόνο για τους κληρικούς, καθώς επίσης (και για όλους) το Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων (α' Σάββατο Νηστειών), το Σάββατο του Λαζάρου ως και στον εσπερινό της Παρασκευής της προηγουμένης του Ψυχοσαββάτου της Πεντηκοστής (κοινώς του Ρουσαλιού).
Ειδικότερα η Εκκλησία της Ελλάδος καθόρισε επιπλέον τη Γ' Κυριακή των Νηστειών (ή Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως) ετήσιο μνημόσυνο των "υπέρ πίστεως και Πατρίδος αγωνισαμένων και πεσόντων...". Παλαιότερα είχε επίσης καθορισθεί και η 29η Αυγούστου ετήσιο μνημόσυνο για τους πεσόντες εναντίον των συμμοριτών.
Εκκλησιαστικό δίκαιο
Σύμφωνα με τους κανόνες της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας μνημόσυνα τελούνται από αρχιερείς (αρχιερατικά) και ιερείς μόνο υπέρ νεκρών Χριστιανών. Απαγορεύονται ρητά σε αφορεσμένους, αυτόχειρες και μονομάχους εκτός κι αν μετανόησαν ειλικρινά πριν επέλθει το τέλος ή αποδειχθεί για τους αυτόχειρες ότι ενήργησαν με όχι "πλήρεις τας φρένας".Άλλα μνημόσυνα
Επίσης, εκτός του όρου της "νεκρολογίας", κάθε αναφορά σε χαρακτηριστικά γεγονότα επί της ζωής νεκρού αποδίδεται και ως μνημόσυνο με επιμέρους διακρίσεις σε φιλολογικό, πολιτικό, νομικό, επιστημονικό, εθνικό κλπ.Ιδιαίτερα για το πολιτικό μνημόσυνο, ο όρος αποτελεί μια λύση για την αποφυγή θρησκευτικών συνειρμών.
Αναγγελία
Πριν το μνημόσυνο προηγείται η ανάρτηση σχετικού αγγελτηρίου παρόμοιου με το νεκρόσημο με το οποίο αναγγέλλεται το μνημόσυνο στη συνοικία του αποθανόντος.Βιβλιογραφία
29.Τι είναι τα Ψυχοσάββατα? Ωφελούν τους κεκοιμημένους ?
Επειδή πολλοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί ρωτούν για το επερχόμενο Ψυχοσάββατο ( Παρασκευή απόγευμα εσπερινός + Σάββατο , πριν την Κυριακή των Απόκρεω ) που τελεί η Ορθόδοξη Εκκλησία μας για όλους τους κεκοιμημένους αδελφούς μας , παραθέτουμε ένα ενημερωτικό κείμενο του ομότιμου καθηγητή της Θεολογίας του ΑΠΘ κ. Σ. Σάκκου.Θεωρούμε τις προσευχές για τους κεκοιμημένους, τους νεκρούς μας ( είτε στη Θεία Λειτουργία, είτε στα μνημόσυνα, είτε στα τρισάγια, είτε στα ψυχοσάββατα ) ΥΨΙΣΤΗ ΜΟΡΦΗ ΑΓΑΠΗΣ προς τους αδελφούς που δεν είναι πια μαζί μας.Και θεωρούμε μεγάλο ατόπημα των χιλιάδων αιρέσεων και παραθρησκειών που αρνούνται τις προσευχές για τους κεκοιμημένους, με σχολαστικισμό ! Τι κρίμα είναι να αφήνουν τους νεκρούς τους αβοήθητους, χωρίς προσευχές ! Τι κρίμα, τι φοβερό είναι να πεθαίνουν και να μένουν χωρίς τις προσευχές των ζώντων !
Τα Ψυχοσάββατα
Μεσα στην ιδιαίτερη μέριμνά της για τούς κεκοιμημένους η αγία Ορθόδοξη Εκκλησία μας έχει καθορίσει ξεχωριστή ημέρα της εβδομάδος γι’ αυτούς.
Όπως η Κυριακή είναι η ημέρα της αναστάσεως του Κυρίου, ένα εβδομαδιαίο Πάσχα, έτσι το Σάββατο είναι η ημέρα των κεκοιμημένων, για να τους μνημονεύουμε και να έχουμε κοινωνία μαζί τους. Σε κάθε προσευχή και ιδιαίτερα στις προσευχές του Σαββάτου ο πιστός μνημονεύει τούς οικείους, συγγενείς και προσφιλείς, ακόμη και τούς εχθρούς του που έφυγαν από τον κόσμο αυτό, αλλά ζητά και τις προσευχές της Εκκλησίας γι’ αυτούς.
Στο δίπτυχο, που φέρνουμε μαζί με το πρόσφορο για τη θεία Λειτουργία, αναγράφονται τα ονόματα των ζώντων και των κεκοιμημένων, τα οποία μνημονεύονται.
Σε ετήσια βάση η Εκκλησία έχει καθορίσει δύο Σάββατα, τα οποία αφιερώνει στους κεκοιμημένους της. Είναι τα μεγάλα Ψυχοσάββατα• το ένα πριν από την Κυριακή της Απόκρεω και το άλλο πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής.
Με το δεύτερο Ψυχοσάββατο διατρανώνεται η πίστη μας για την καθολικότητα της Εκκλησίας, της οποίας την ίδρυση και τα γενέθλια ( επί γης ) γιορτάζουμε κατά την Πεντηκοστή. Μέσα στη μία Εκκλησία περιλαμβάνεται η στρατευομένη εδώ στη γη και η θριαμβεύουσα στους ουρανούς.
Το Ψυχοσάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω έχει το εξής νόημα : Η επόμενη ημέρα είναι αφιερωμένη στη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, εκείνη τη φοβερή ημέρα κατά την οποία όλοι θα σταθούμε μπροστά στο θρόνο του μεγάλου Κριτή. Για το λόγο αυτό με το Μνημόσυνο των κεκοιμημένων ζητούμε από τον Κύριο να γίνει ίλεως και να δείξει τη συμπάθεια και τη μακροθυμία του, όχι μόνο σε μας αλλά και στους προαπελθόντας αδελφούς, και όλους μαζί να μας κατατάξει μεταξύ των υιών της Επουράνιας Βασιλείας Του.
Κατά τα δύο μεγάλα Ψυχοσάββατα η Εκκλησία μας καλεί σε μία παγκόσμια ανάμνηση «πάντων των απ’ αιώνος κοιμηθέντων ευσεβώς επ’ ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου». Μνημονεύει:
* Όλους εκείνους που υπέστησαν «άωρον θάνατον», σε ξένη γη και χώρα, σε στεριά και σε θάλασσα.
* Εκείνους που πέθαναν από λοιμική ασθένεια, σε πολέμους, σε παγετούς, σε σεισμούς και θεομηνίες.
* Όσους κάηκαν ή χάθηκαν.
* Εκείνους που ήταν φτωχοί και άποροι και δεν φρόντισε κανείς να τούς τιμήσει με τις ανάλογες Ακολουθίες και τα Μνημόσυνα.
Ο Θεός δεν περιορίζεται από τόπο και χρόνο. Γι Αυτόν είναι γνωστά και συνεχώς παρόντα όχι μόνο όσα εμείς αντιλαμβανόμαστε στο παρόν, αλλά και τα παρελθόντα και τα μέλλοντα. Το διατυπώνει λυρικότατα μία προσευχή της Ακολουθίας της θείας Μεταλήψεως, που αποδίδεται στον άγιο Ιωάννη Δαμασκηνό η στον άγιο Συμεών τον νέο θεολόγο:
« Επί το βιβλίον δε σου και τα μήπω πεπραγμένα γεγραμμένα σοι τυγχάνει».
« Επί το βιβλίον δε σου και τα μήπω πεπραγμένα γεγραμμένα σοι τυγχάνει».
Ο Θεός έχει γραμμένες στο βιβλίο της αγάπης του και τις πράξεις που θα γίνουν στο μέλλον, άρα και τις προσευχές που αναπέμπουμε τώρα για πρόσωπα που έζησαν στο παρελθόν. Ως αιώνιος και πανταχού παρών ο πανάγαθος Κύριος μας Ιησούς Χριστός αγκαλιάζει με τη θεία του πρόνοια το άπειρο σύμπαν και τούς ατέρμονες αιώνες. Όλους τους ανθρώπους που έζησαν, ζουν και θα ζήσουν τούς νοιάζεται η αγάπη του• «η γαρ αγάπη του Χριστού συνέχει ημάς» (Β´ Κο 5,14).
Με αυτήν την πίστη αναθέτουμε στην αγάπη και στην αγαθότητα του Θεού «εαυτούς και αλλήλους», τούς ζωντανούς αλλά και τούς κεκοιμημένους μας.
Στέργιος Ν. Σάκκος
ΜΕΓΑΛΗ Η ΩΦΕΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΕΚΟΙΜΗΜΕΝΟΥΣ ΑΔΕΛΦΟΥΣ Η ΕΛΕΗΝΟΣΥΝΗ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΑΓΑΠΗΣ. ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ των ΔΙΚΩΝ ΜΑΣ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΜΕ ΥΠΕΡ ΑΝΑΠΑΥΣΕΩΣ ( πέρα από το μνημόσυνο και τα κόλλυβα το Ψυχοσάββατο ) για το φιλανθρωπικό έργο της Ορθόδοξης Ιεραποστολής σε 80 χώρες του κόσμου, τρέφοντας παιδιά και ορφανά, προσφέροντας συσσίτια σε άστεγους και φυλακισμένους, στηρίζοντας την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τη λειτουργία Σχολείων κάθε βαθμίδας.
Διαβάστε απο τον:
Ἅγιο Ἀθανάσιο τον Μέγα – Λόγος γιὰ τοὺς κοιμηθέντες
<<Μὴν ἀρνεῖσαι νὰ προσφέρεις λάδι καὶ νὰ ἀνάβῃς κεριὰ στὸν τάφο του, ἐπικαλούμενος Χριστὸν τὸν Θεὸν, καὶ ἂν ἀκόμα ὁ κοιμηθεὶς τελείωσε εὐσεβῶς τὴ ζωή του καὶ τοποθετήθηκε στὸν οὐρανό. Γιατί αὐτὰ εἶναι εὐπρόσδεκτα ἀπὸ τὸ Θεὸ καὶ προσκομίζουν μεγάλη τὴν ἀνταπόδοσή Του, γιατί τὸ λάδι καὶ τὸ κερὶ εἶναι θυσία καὶ ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι ἐξιλέωση. Ἡ δὲ ἀγαθοεργία φέρνει τελικὰ προσαύξηση μὲ κάθε ἀγαθὴ ἀνταπόδοση. Ὁ σκοπὸς τοῦ προσφέροντος, γιὰ τὴν ψυχὴ κοιμηθέντος, εἶναι ἴδιος μὲ τὰ ὅσα κάνει ὅποιος ἔχει μικρὸ παιδὶ ἄρρωστο καὶ ἀδύναμο, γιὰ τὸ ὁποῖο προσφέρει στὸν ἱερὸ ναὸ κεριὰ, θυμίαμα καὶ λάδι μὲ πίστη καὶ τὰ χαρίζει ὅλα γιὰ τὸ παιδί του. Τὰ κρατάει καὶ τὰ προσφέρει μὲ τὰ χέρια του σὰν νὰ τὰ κρατάει καὶ νὰ τὰ προσφέρῃ τὸ ἴδιο τὸ παιδὶ, ἀκριβῶς δηλαδὴ ὅπως γίνεται ὅταν στὸ βάπτισμα ἀποκηρύσσεται ὁ σατανᾶς ἀπὸ τὸν ἀνάδοχο γιὰ λογαριασμὸ τοῦ νηπίου.
Παρομοίως πρέπει νὰ θεωρεῖται καὶ ὅποιος πέθανε πιστὸς στὸν Κύριο, ὅτι κρατάει καὶ προσφέρει τὰ κεριὰ καὶ τὸ λάδι, καὶ ὅλα ὅσα προσφέρονται γιὰ τὴ λύτρωσή του.Ἔτσι μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ ἡ προσπάθεια ποὺ γίνεται μὲ πίστη δὲ θὰ πάει χαμένη. Νὰ εἶστε σίγουροι ὅτι οἱ Θεῖοι ἀπόστολοι καὶ οἱ Θεοδίδακτοι διδάσκαλοι καὶ οἱ Θεόπνευστοι πατέρες, ἀφοῦ πρῶτα ἑνώθηκαν μὲ τὸ θεῖο καὶ φωτίσθηκαν καθόρισαν μὲ τρόπο θεάρεστο τὶς λειτουργίες, τὶς προσευχὲς καὶ τὶς ψαλμωδίες, ποὺ γίνονται κάθε χρόνο στὴ μνήμη ἐκείνων ποὺ πέθαναν. Καὶ ὅλα αὐτὰ μέχρι σήμερα, πάντα μὲ τὴ χάρη τοῦ Φιλανθρώπου Θεοῦ, αὐξάνονται καὶ συμπληρώνονται σ᾿ ὅλα τὰ σημεῖα τοῦ ὁρίζοντος γιὰ νὰ δοξάζεται καὶ νὰ ἐξυμνεῖται ὁ Κύριος τῶν κυρίων καὶ Βασιλεὺς τῶν βασιλευόντων.>>
Ας δούμε τι έλεγε για τα μνημόσυνα ο μακαριστός π. Παίσιος ( από τον Δ’ τόμο, Οικογενειακή Ζωή, Λόγοι του π.Παισίου, Εκδόσεις Ησυχαστήριο Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή,Θεσσαλονίκη ).
- Γέροντα, οι υπόδικοι νεκροί ( πλην των Αγίων ) μπορούν να προσεύχονται;
- Έρχονται σε συναίσθηση και ζητούν βοήθεια ,αλλά δεν μπορούν να βοηθήσουν τον ευατό τους.Όσοι βρίσκονται στον Άδη μόνο ένα πράγμα θα ήθελαν από τον Χριστό: να ζήσουν πέντε λεπτά για να μετανοήσουν.Εμείς που ζούμε, έχουμε περιθώρια μετανοίας,ενώ οι καημένοι οι κεκοιμημένοι δεν μπορούν πια μόνοι τους να καλυτερεύσουν την θέση τους,αλλά περιμένουν από εμάς βοήθεια.Γι’ αυτό έχουμε χρέος να τους βοηθούμε με την προσευχή μας.
Μου λέει ο λογισμός ότι μόνο το δέκα τοις εκατό από τους υπόδικους νεκρούς βρίσκονται σε δαιμονική κατάσταση, και ,εκεί που είναι, βρίζουν τον Θεό,όπως οι δαίμονες.Δεν ζητούν βοήθεια,αλλά και δεν δέχονται βοήθεια! Γιατί, τι να τους κάνει ο Θεός; Σαν ένα παιδί που απομακρύνεται από τον πατέρα του,σπαταλάει όλη την περιουσία του και από πάνω βρίζει και τον πατέρα του.Ε, τι να το κάνει αυτό ο πατέρας του; Οι άλλοι όμως οι υπόδικοι, που έχουν λίγο φιλότιμο, αισθάνονται την ενοχή τους, μετανοούν και υποφέρουν για τις αμαρτίες.Ζητούν να βοηθηθούν και βοηθιούντια ΘΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΠΡΟΣΕΥΧΕΣ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΝ.Τους δίνει δηλαδή ο Θεός μία ευκαιρία,τώρα που είναι υπόδικοι,να βοηθηθούν μέχρι να γίνει η Δευτέρα Παρουσία.Και όπως σε αυτή τη ζωή, αν κάποιος είναι φίλος με τον βασιλιά, μπορεί να μεσοαλαβήσει και να βοηθήσει έναν υπόδικο,έτσι κι αν είναι κανείς φίλος με τον Θεό, μπορεί να μεσολαβήσει στο Θεό με την προσευχή του και να μεταφέρει τους υπόδικους από την μία φυλακή σε άλλη καλύτερη, από το ένα κρατητήριο σε ένα άλλο καλύτερο.Ή ακόμα μπορεί να τους μεταφέρει και σε ένα δωμάτιο ή σε διαμέρισμα.
Όπως ανακουφίζουμε τους φυλακισμένους με αναψυκτικά κλπ που τους πηγαίνουμε, έτσι και τους νεκρούς τους ανακουφίζουμε με τις ΠΡΟΣΕΥΧΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΕΣ που κάνουμε για τη ψυχή τους.Οι προσευχές των ζώντων για τους κεκοιμημένους και τα μνημόσυνα είναι η τελευταία ευκαιρία που δίνει ο Θεός στους κεκοιμημένους να βοηθηθούν,μέχρι να γίνει η τελική Κρίση.Μετά την δίκη δεν θα υπάρχει δυνατότητα να βοηθηθούν….
- Έρχονται σε συναίσθηση και ζητούν βοήθεια ,αλλά δεν μπορούν να βοηθήσουν τον ευατό τους.Όσοι βρίσκονται στον Άδη μόνο ένα πράγμα θα ήθελαν από τον Χριστό: να ζήσουν πέντε λεπτά για να μετανοήσουν.Εμείς που ζούμε, έχουμε περιθώρια μετανοίας,ενώ οι καημένοι οι κεκοιμημένοι δεν μπορούν πια μόνοι τους να καλυτερεύσουν την θέση τους,αλλά περιμένουν από εμάς βοήθεια.Γι’ αυτό έχουμε χρέος να τους βοηθούμε με την προσευχή μας.
Μου λέει ο λογισμός ότι μόνο το δέκα τοις εκατό από τους υπόδικους νεκρούς βρίσκονται σε δαιμονική κατάσταση, και ,εκεί που είναι, βρίζουν τον Θεό,όπως οι δαίμονες.Δεν ζητούν βοήθεια,αλλά και δεν δέχονται βοήθεια! Γιατί, τι να τους κάνει ο Θεός; Σαν ένα παιδί που απομακρύνεται από τον πατέρα του,σπαταλάει όλη την περιουσία του και από πάνω βρίζει και τον πατέρα του.Ε, τι να το κάνει αυτό ο πατέρας του; Οι άλλοι όμως οι υπόδικοι, που έχουν λίγο φιλότιμο, αισθάνονται την ενοχή τους, μετανοούν και υποφέρουν για τις αμαρτίες.Ζητούν να βοηθηθούν και βοηθιούντια ΘΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΠΡΟΣΕΥΧΕΣ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΝ.Τους δίνει δηλαδή ο Θεός μία ευκαιρία,τώρα που είναι υπόδικοι,να βοηθηθούν μέχρι να γίνει η Δευτέρα Παρουσία.Και όπως σε αυτή τη ζωή, αν κάποιος είναι φίλος με τον βασιλιά, μπορεί να μεσοαλαβήσει και να βοηθήσει έναν υπόδικο,έτσι κι αν είναι κανείς φίλος με τον Θεό, μπορεί να μεσολαβήσει στο Θεό με την προσευχή του και να μεταφέρει τους υπόδικους από την μία φυλακή σε άλλη καλύτερη, από το ένα κρατητήριο σε ένα άλλο καλύτερο.Ή ακόμα μπορεί να τους μεταφέρει και σε ένα δωμάτιο ή σε διαμέρισμα.
Όπως ανακουφίζουμε τους φυλακισμένους με αναψυκτικά κλπ που τους πηγαίνουμε, έτσι και τους νεκρούς τους ανακουφίζουμε με τις ΠΡΟΣΕΥΧΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΕΣ που κάνουμε για τη ψυχή τους.Οι προσευχές των ζώντων για τους κεκοιμημένους και τα μνημόσυνα είναι η τελευταία ευκαιρία που δίνει ο Θεός στους κεκοιμημένους να βοηθηθούν,μέχρι να γίνει η τελική Κρίση.Μετά την δίκη δεν θα υπάρχει δυνατότητα να βοηθηθούν….
…Ο Θεός θέλει να βοηθήσει τους κεκοιμημένους, γιατί πονάει για τη σωτηρία τους, αλλά δεν το κάνει, γιατί έχει αρχοντιά.Δεν θέλει να δώσει δικαίωμα στο διάβολο να πει : Πως τον σώζεις αυτόν, ενώ δεν κοπίασε; Όταν εμείς προσευχόμαστε για τους κεκοιμημένους,Του δίνουμε το δικαίωμα να επεμβαίνει.Περισσότερο μάλιστα συγκινείται ο Θεός όταν προσευχόμαστε για τους κεκοιμημένους παρά για τους ζώντες.
Γι’ αυτό και η Εκκλησία μας έχει τα κόλλυβα, τα μνημόσυνα.Τα μνημόσυνα είναι ο καλύτερος δικηγόρος για τις ψυχές των κεκοιμημένων.Έχουν τη δυνατότητα και από την κόλαση να βγάλουν τη ψυχή.Κι εσείς σε κάθε Θεία Λειτουργία να διαβάζετε κόλλυβα για τους κεκοιμημένους.Έχει νόημα το σιτάρι: Σπείρετε εν φθορά,εγείρεται εν αφθαρσία ( Α’ Κορινθ, κεφ 15, εδ 42)(δηλαδή συμβολίζει το θάνατο και την ανάσταση του ανθρώπου ),λέει η Γραφή…
- Γέροντα, αυτοί που έχουν πεθάνει πρόσφατα έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από προσευχή;
- Εμ ,όταν μπαίνει κάποιος στη φυλακή, στην αρχή δεν δυσκολεύεται πιο πολύ; Να κάνουμε προσευχή για τους κεκοιμημένους που δεν ευαρέστησαν στον Θεό, για να κάνει κάτι και γι’ αυτούς ο Θεός. Ιδίως,όταν ξέρουμε ότι κάποιος ήταν σκληρός,γιατί μπορεί να ΝΟΜΙΖΟΥΜΕ ΟΤΙ ΗΤΑΝ ΣΚΛΗΡΟΣ,αλλά στη πραγματικότητα να μην ήταν- και είχε αμαρτωλή ζωή, τότε να κάνουμε ΠΟΛΛΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ, Θείες Λειτουργίες, Σαρανταλείτουργα για τη ψυχή του και να δίνουμε ελεημοσύνη σε φτωχούς για τη σωτηρία της ψυχής του, για να ευχηθούν οι φτωχοί “να αγιάσουν τα κόκκαλά του”, ώστε να καμθεί ο Θεός και να τον ελεήσει.Έτσι ότι δεν έκανε εκείνος, το κάνουμε εμείς γι’ αυτόν.Ενώ ένας άνθρωπος που είχε καλωσύνη, ακόμα και αν η ζωή του δεν ήταν καλή, επειδή είχε καλή διάθεση, με λίγη προσευχή πολύ βοηθιέται.
- Εμ ,όταν μπαίνει κάποιος στη φυλακή, στην αρχή δεν δυσκολεύεται πιο πολύ; Να κάνουμε προσευχή για τους κεκοιμημένους που δεν ευαρέστησαν στον Θεό, για να κάνει κάτι και γι’ αυτούς ο Θεός. Ιδίως,όταν ξέρουμε ότι κάποιος ήταν σκληρός,γιατί μπορεί να ΝΟΜΙΖΟΥΜΕ ΟΤΙ ΗΤΑΝ ΣΚΛΗΡΟΣ,αλλά στη πραγματικότητα να μην ήταν- και είχε αμαρτωλή ζωή, τότε να κάνουμε ΠΟΛΛΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ, Θείες Λειτουργίες, Σαρανταλείτουργα για τη ψυχή του και να δίνουμε ελεημοσύνη σε φτωχούς για τη σωτηρία της ψυχής του, για να ευχηθούν οι φτωχοί “να αγιάσουν τα κόκκαλά του”, ώστε να καμθεί ο Θεός και να τον ελεήσει.Έτσι ότι δεν έκανε εκείνος, το κάνουμε εμείς γι’ αυτόν.Ενώ ένας άνθρωπος που είχε καλωσύνη, ακόμα και αν η ζωή του δεν ήταν καλή, επειδή είχε καλή διάθεση, με λίγη προσευχή πολύ βοηθιέται.
Έχω υπόψη μου γεγονότα που μαρτυρούν πόσο οι κεκοιμημένοι βοηθιούνται με την προσευχή πνευματικών ανθρώπων.Κάποιος ήρθε στο Καλύβι και μου είπε με κλάματα: Γέροντα, δεν έκανα προσευχή για κάποιο γνωστό μου κεκοιμημένο και μου παρουσιάστηκε στον ύπνο μου.Είκοσι μέρες, μου είπε, έχεις να με βοηθήσεις,με ξέχασες και υποφέρω! Πράγματι, μου λέει (ο προσκηνυτής )εδώ και 20 μέρες είχα ξεχαστεί με διάφορες μέριμνες και ούτε για τον εαυτό μου δεν προσευχόμουν
- Όταν, Γέροντα, πεθάνει κάποιος και μας ζητήσουν να προσευχηθούμε γι’ αυτόν,είναι καλό να κάνουμε κάθε μέρα ένα κομποσχοίνι μέχρι τα σαράντα;
- Άμα κάνεις κομποσχοίνι γι’αυτόν,βάλε και άλλους κεκοιμημένους.Γιατί να πάει η αμαξοστοιχία στον προορισμό της με έναν μόνο επιβάτη, ενώ χωράει και άλλους; Πόσοι κεκοιμημένοι έχουν ανάγκη οι καημένοι και ζητούν βοήθεια και ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΚΑΝΕΝΑΝ ΝΑ ΠΡΟΣΕΥΧΕΙ ΓΙ’ ΑΥΤΟΥΣ! Μερικοί ,κάθε τόσο, κάνουν μνημόσυνο μόνο για κάποιον δικό τους. Με αυτό το τρόπο δεν βοηθιέται ούτε ο δικός τους, γιατί η προσευχή τους δεν είναι τόσο ευάρεστη στο Θεό.Αφού τόσα μνημόσυνα έκαναν γι’ αυτόν, ας κάνουν συγχρόνως και για τους ξένους.
- Άμα κάνεις κομποσχοίνι γι’αυτόν,βάλε και άλλους κεκοιμημένους.Γιατί να πάει η αμαξοστοιχία στον προορισμό της με έναν μόνο επιβάτη, ενώ χωράει και άλλους; Πόσοι κεκοιμημένοι έχουν ανάγκη οι καημένοι και ζητούν βοήθεια και ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΚΑΝΕΝΑΝ ΝΑ ΠΡΟΣΕΥΧΕΙ ΓΙ’ ΑΥΤΟΥΣ! Μερικοί ,κάθε τόσο, κάνουν μνημόσυνο μόνο για κάποιον δικό τους. Με αυτό το τρόπο δεν βοηθιέται ούτε ο δικός τους, γιατί η προσευχή τους δεν είναι τόσο ευάρεστη στο Θεό.Αφού τόσα μνημόσυνα έκαναν γι’ αυτόν, ας κάνουν συγχρόνως και για τους ξένους.
-Γέροντα, οι νεκροί που δεν έχουν ανθρώπους να προσεύχονται γι’αυτούς βοηθιούνται από τις προσευχές εκείνων που προσεύχονται γενικά για τους κεκοιμημένους;
- Και βέβαια βοηθιούνται.Εγώ, όταν προσεύχομαι για όλους τους κεκοιμημένους, βλέπω στον ύπνο μου τους γονείς μου, γιατί αναπαύονται από την προσευχή που κάνω.Κάθε φορά που έχω Θεία Λειτουργία,κάνω γενικό μνημόσυνο για όλους τους κεκοιμημένους…Αν καμιά φορά δεν κάνω ευχή για τους κεκοιμημένους, παρουσιάζονται γνωστοί κεκοιμημένοι μπροστά μου.Έναν συγγενή μου, που είχε σκοτωθεί στο πόλεμο, τον είδα μπροστά μου μετά τη Θεία Λειτουργία,την ώρα του μνημοσύνου, γιατί αυτόν δεν τον είχα γραμμένο με τα ονόματα των κεκοιμημένων, επειδή μνημονεύονταν στη Προσκομιδή με τους ηρωικώς πεσόντες. Κι εσείς στην Αγία Πρόθεση να μη δίνετε να μνημονευθούν μόνο ονόματα ασθενών, αλλά και ονόματα κεκοιμημένων, γιατί μεγαλύτερη ανάγκη έχουν οι κεκοιμημένοι!
- Και βέβαια βοηθιούνται.Εγώ, όταν προσεύχομαι για όλους τους κεκοιμημένους, βλέπω στον ύπνο μου τους γονείς μου, γιατί αναπαύονται από την προσευχή που κάνω.Κάθε φορά που έχω Θεία Λειτουργία,κάνω γενικό μνημόσυνο για όλους τους κεκοιμημένους…Αν καμιά φορά δεν κάνω ευχή για τους κεκοιμημένους, παρουσιάζονται γνωστοί κεκοιμημένοι μπροστά μου.Έναν συγγενή μου, που είχε σκοτωθεί στο πόλεμο, τον είδα μπροστά μου μετά τη Θεία Λειτουργία,την ώρα του μνημοσύνου, γιατί αυτόν δεν τον είχα γραμμένο με τα ονόματα των κεκοιμημένων, επειδή μνημονεύονταν στη Προσκομιδή με τους ηρωικώς πεσόντες. Κι εσείς στην Αγία Πρόθεση να μη δίνετε να μνημονευθούν μόνο ονόματα ασθενών, αλλά και ονόματα κεκοιμημένων, γιατί μεγαλύτερη ανάγκη έχουν οι κεκοιμημένοι!
Απόσπασμα από το βιβλίο Δώρα της Ερήμου, Gifts of the Desert , Κυριάκου Μαρκίδη, καθηγητή Κοινωνιολογίας του Μέιν ,εκδόσεις Διόπτρα
«Μία ερώτηση ακόμα, πάτερ Μάξιμε», είπε ο Γιάννης. «Όταν η ψυχή διαχωρίζεται από το σώμα, αυτή που θα βρίσκεται μέχρι την τελική Ανάσταση; Τι θα κάνει; Εξελίσσεται, ή παραμένει, ας πούμε, σε μια κατάσταση βαθέος ύπνου;»
«Άλλη μία λογική ερώτηση! Δυστυχώς, δεν μπορεί να απαντηθεί με τη λογική. Η έννοια του χώρου ανήκει στον υλικό κόσμο. Έτσι το ερώτημα “πού θα βρίσκεται η ψυχή μέχρι την κοινή Ανάσταση” μπορεί να απαντηθεί μόνο με αυτό τον τρόπο: “Θα είναι στον κόσμο των πνευμάτων όπως και οι άγγελοι”. Είναι ένας κόσμος πέρα από το χώρο και το χρόνο. Εδώ μιλάμε για έναν ριζικά διαφορετικό κόσμο, μία ριζικά διαφορετική διάσταση, που είναι πέρα από την ικανότητα μας να τη γνωρίσουμε -να ιη γνωρίσουμε με τη λογική, δηλαδή. Κανείς δεν μπορεί να περιγράψει με Λόγια αυτό τον κόσμο που βρίσκεται πέρα από το χώρο και το χρόνο. Ταυτόχρονα, σ’ αυτή την περίοδο της αναμονής, υπάρχει, θα Λέγαμε, μία εξελικτική πορεία της ψυχής προς τον Θεό. Πρόκειται για μία δυναμική πορεία, καθώς η ψυχή προχωρεί προς το μεγαλείο του Θεού».
«Έτσι, η ψυχή συνεχίζει να αναπτύσσεται», είπα. «Δεν βρίσκεται εν υπνώσει, σε κάποια κατάσταση “συντήρησης” περιμένοντας τη Δευτέρα Παρουσία».
«Σωστά. Αυτό λένε οι άγιοι πατέρες. Αν ήταν αλλιώς τα πράγματα, αν η ψυχή βρισκόταν σε κατάσταση αδράνειας ή στάσης, τότε σε κάποια φάση θα αισθανόταν κόπωση και ανία στην ενατένιση του Θεού, ανεξάρτητα από το πόσο καλός και ωραίος είναι ο Θεός. Όταν είμαστε συνεχώς συγκεντρωμένοι σε κάτι χωρίς αλλαγή, αναπόφευκτα δημιουργείται κόπωση και έλλειψη ενδιαφέροντος. Ο άνθρωπος όμως προχωρεί σε μία δυναμική πορεία προς έναν Θεό που είναι άπειρος. Η ζωή του ανθρώπου μέσα σ’ αυτό τον άπειρο “χώρο” του Θεού είναι μία συνεχής και αδιάλειπτη κίνηση που οδηγεί, για να το πούμε έτσι, από τη μία έκπληξη στην άλλη, καθώς της αποκαλύπτεται το μεγαλείο του Θεού.Γι ‘ αυτό οι άγιοι, όπως και οι άγγελοι, δοξάζουν ακατάπαυστα τον Θεό, γιατί παρακολουθούν συνεχώς το μεγαλείο της αγάπης Του καθώς ξετυλίγεται μέσα στην καρδιά τους. Έτσι, και πάλι έχουμε να κάνουμε με μία εξελικτική κίνηση μέσα στο άπειρο μεγαλείο του Θεού. Δεν είναι μία στατική κατάσταση που προκαλεί ανία. Ταυτόχρονα, όμως, είναι μία στάση».
«Τι σημαίνει αυτό το παράδοξο;» ρώτησα.
«Είναι εξέλιξη και στάση ταυτόχρονα, Κυριάκο», απάντησε ο πατήρ Μάξιμος. «Ενώ στέκεσαι ενώπιον του Θεού κινείσαι προς τον Θεό• και αντίστροφα». «Δεν μπορούμε να πούμε ότι η ψυχή είναι τοποθετημένη σε ένα συγκεκριμένο σημείο, σε μία προκαθορισμένη και σταθερή τρόπον τινά θέση, γιατί, όπως ήδη ανέφερα, αυτό θα σήμαινε κορεσμό και ανία. Ταυτόχρονα, η ψυχή βρίσκεται σε μία συνεχή κατάσταση διαρκούς πορείας».
«Αν ισχύει αυτό για τον κόσμο, φανταστείτε σε ποσό μεγαλύτερο βαθμό ισχύει για την επιδίωξη της γνώσης του Θεού», πρόσθεσε ο πατήρ Μάξιμος. «Γι’ αυτό, ο Απόστολος Παύλος μας έδωσε αυτά τα λόγια, ότι ο δρόμος μας προς τον Θεό προχωρεί από δόξα σε δόξα και από έκπληξη σε έκπληξη, σε μία διαδικασία που δεν τελειώνει ποτέ. Επομένως, ο άνθρωπος μετά το θάνατο συνεχίζει να διατηρεί τις δυνάμεις της συνειδητότητάς του, και μπορεί να συνεχίσει να επικοινωνεί με τον Θεό. Δεν εννοώ ότι η ψυχή θα προσεύχεται στον Θεό ζητώντας αυτό ή εκείνο το αντικείμενο, ή αυτή ή εκείνη τη χάρη. Όταν λέω προσευχή, εννοώ την ενέργεια που ενώνει τους ανθρώπους με τον Θεό. Με αυτό το είδος προσευχής, οι νεκροί μπορούν να επικοινωνούν με ολόκληρη την ανθρώπινη φυλή, με τον ίδιο τρόπο που επικοινωνούμε και προσευχόμαστε για τις ψυχές των νεκρών. Γι’ αυτό έχουμε τα μνημόσυνα. Είναι ο τρόπος που χρησιμοποιούμε για να επικοινωνούμε, με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, με εκείνους που έχουν φύγει ήδη για το μεγάλο ταξίδι».
Απόσπασμα από το βιβλίο ” Ο στάρετς Στέργιος ” του Jean- Claude Larchet, Εκδόσεις Ακρίτας
Παράλληλα, σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, ο πατήρ Σέργιος ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα προκείμενου να βοηθήσει το ποίμνιο που ο Θεός του εμπιστεύθηκε. Διέσχιζε ασταμάτητα το Παρίσι και τα προάστια με σκοπό να επισκεφθεί αρρώστους και ηλικιωμένους, να βοηθήσει απόκληρους, να παρηγορήσει θλιμμένους, να προπέμψει ετοιμοθάνατους.
Ανταποκρινόταν πάντοτε σε εκείνους που, σε οποιαδήποτε περίσταση, επιζητούσαν την παρουσία του, ας συμβουλές του και την προσευχή του. Έκανε τα πάντα για όλους και ήταν εξ ολοκλήρου διαθέσιμος, αφιερώνοντας στους άλλους τον χρόνο του χωρίς ποτέ να τον υπολογίζει. Έμενε στο σπίτι του μόνο όταν έπρεπε να απαντήσει στα πολυάριθμα γράμματα που του έστελναν ή για να συνομιλήσει στο τηλέφωνο επί ώρες με όλους εκείνους που, απ’ τη Γαλλία και το εξωτερικό, ζητούσαν τη βοήθεια του.
Αυτή την αγάπη προς τον πλησίον ο πατήρ Σέργιος την εκδήλωνε και προς εκείνους που είχαν εγκαταλείψει τον παρόντα κόσμο: η προσευχή για τους κεκοιμημένους κατείχε ιδιαίτερη θέση τόσο μέσα στη ζωή του ως μοναχοί), όσο και στη δραστηριότητα του ως ιερωμένου. 0 μεγάλος αριθμός των κεκοιμημένων που ήθελε να μνημονεύει κατά τη Λειτουργία της Κυριακής, είχε ως αποτέλεσμα η Προσκομιδή να ξεκινά γύρω στις οκτώ και μισή, και η Λειτουργία μετά τις έντεκα. Επιπλέον, κατά τις ημέρες που η Εκκλησία ιδιαίτερα μνημονεύει τους κεκοιμημένους. οι ακολουθίες διαρκούσαν πάντοτε περισσότερο στον ναό της Vanves , καθώς ο πατήρ Σέργιος συνήθιζε να διαβάζει από διάφορα φύλλα χαρτιού -κιτρινισμένα τα περισσότερα από την πολυκαιρία, και σχεδόν κατεστραμμένα από την πολυχρησία -ολόκληρες λίστες με ονόματα όχι μόνο οικείων του ή προσφάτως τεθνεώτων, αλλά και όλων των αποθανόντων ενοριτών από την αρχή ακόμη της συστάσεως της ενορίας, καθώς και ανθρώπων που γνώριζε από αλλού και οι οποίοι είχαν αποβιώσει. Έτσι, χιλιάδες ήταν αυτοί που μνημόνευε ο πατήρ Σέργιος και για τους οποίους επικαλούνταν τη λυτρωτική Χάρη του ελεήμονος Θεού. Πράγματι, για τον πατέρα Σέργιο οι νεκροί ήταν πάντοτε παρόντες, και δεν υπήρχε καμιά ασυνέχεια ανάμεσα στον κόσμο των ζώντων και τον κόσμο των κεκοιμημένων. Όλοι, ζώντες και τεθνεώτες , βρίσκονται ταυτόχρονα μέσα στην Εκκλησία , που υπερβαίνει τον χρόνο, γιατί αποτελούν ζωντανά μέλη του Σώματος Εκείνου που είναι η Αιώνια Ζωή. Όλοι τους αξίζουν την ίδια προσοχή και την ίδια αγάπη…
Χειραγωγία στην πνευματική ζωή, του Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου, Ιερά Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής , 2006, έκδοση έβδομη ( 7η )
Η μνημόνευση των νεκρών , οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου, σελ 78-79
… Ρωτάτε, γιατί μνημονεύουμε τους “κεκοιμημένους “. Γιατί έτσι διδαχθήκαμε από την αγία Εκκλησία μας. Γιατί έτσι παραλάβαμε από τους θεοφώτιστους και πνευματοφόρους πατέρες μας. Γιατί έτσι γινόταν και γίνεται σε όλους τους χριστιανικούς αιώνες, από την αποστολική εποχή μέχει σήμερα. …
Όσο για κείνον τον φιλοτάραχο, που όλο τέτοια θέματα σκαλίζει, πέστε του θαρρετά : Άκου, ανόητε ! Οι νεκροί ζουν ! Και η επικοινωνίας μας μαζί τους δεν έχει διακοπεί ! Δεν προσευχόμαστε αδιάκριτα για όλους τους ζωντανούς αδελφούς μας χριστιανούς, ανεξάρτητα από την αρετή ή την κακία τους ; Ε, λοιπόν, έτσι προσευχόμαστε και για όλους τους “κεκοιμημένους”, ανεξάρτητα από το αν συναριθμήθηκαν – ΚΑΤΙ ΑΓΝΩΣΤΟ ΣΕ ΕΜΑΣ -με τους δίκαιους ή τους άδικους. Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΜΑΣ ΓΙ’ ΑΥΤΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΑΓΑΠΗΣ. Πριν την τελική κρίση, όσο ακόμα δεν έχουν χωριστεί τα < πρόβατα > από τα < ερίφια > ( Ματθ, 25:33) , όλοι οι πιστοί, ζωντανοί και < κεκοιμημένοι > αποτελούμε ΜΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ. Και όλοι, ως μέλη του Σώματος του Χριστού, επικοινωνούμε αγαπητικά. Ο θάνατος δεν μας χωρίζει !
Σε τι τους ωφελούν οι προσευχές μας, αφού έχει ” ήδη αποφασιστεί ” η κατάταξή τους είτε στον παράδεισο είτε στην κόλαση ; αναρωτιέστε. Αλλά μέχρι τη γενική κρίση, ο κολασμός μιας ψυχής δεν είναι οριστικά αποφασισμένος. Ώσπου να αποφανθεί τότε ΤΕΛΕΣΙΔΙΚΑ ο μόνος Κριτής, κανέναν δεν μπορούμε να θεωρούμε τελειωτικά καταδικασμένο. Γι ‘ αυτό , ΕΝΙΣΧΥΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΠΙΔΑ ΣΤΗΝ ΑΠΕΙΡΗ ΕΥΣΠΛΑΧΝΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ, ΠΡΟΣΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΣΕ ΑΥΤΟΝ ΝΑ ΕΛΕΗΣΕΙ ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΕΚΕΙΝΟΥΣ ΠΟΥ ΠΕΘΑΝΑΝ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΑΣΕΒΕΙΑ.
Ρωτάτε : επιτρέπεται η μνημόνευση ( στη Θεία Λειτουργία ή σε παρακλήσεις ή με τρισάγια και μνημόσυνα) των αλλοπίστων και των αιρετικών ; Η απάντηση είναι: ΟΧΙ. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν τους γνωρίζει, αφού δεν έγιναν ποτέ μέλη της ( ή αρνήθηκαν την Ορθόδοξη πίστη και ξεβαπτίστηκαν , με το ενταχθούν ή να συμμετάσχουν σε αιρετικές ή παραθρησκευτικές ομάδες ), και γι’αυτό δεν τους μνημονεύει.
Βέβαια, προσεύχεται γενικά για την επιστροφή εκείνων που είναι ακόμα ζωντανοί.
Μπορούμε, όμως, στην ατομική μας προσευχή, να παρακαλάμε το Θεό για τη σωτηρία επωνύμων, συγγενών και γνωστών, αλλοπίστων , ετεροδόξων, αθέων κλπ
Posted in
διάφορα
